Arangkada of Leo Lastimosa for June 2, 2008

       HULGA SA LANA

 

       Atubangan sa way kinutoban nga pagbawud-bawod sa presyo sa lana, nga mas daghan ang layat kay sa tidlom, nitumaw ang mga panghinaot nga kasamtangan lang ang pagsaka sa presyo sa lana.  Nga nanukad lang ni sa kahadlok sa kanihit.  Di gyod sa aktuwal nga kanihit sa suplay.  Ug nga, kon moginhawa tag lawom ug mopahugot sa atong bakos, mahibalik ra ni sa iyang naandan nga ang-ang.

Apan human nalapas ang gikahadlokan nga psychological barrier nga $100 matag baril, wa na kaayo ta makugang pagsaka sa presyo ngadto sa $139.  Gidawat na man gani nato nga mahimong di na kapugngan ang pagkahitabo sa gipasidaan nga pagburot sa presyo ngadto sa $200 (o P54 matag litro sa hilaw pang krudo).

-o0o-

       Angayn hinuong hinumdoman nga ang presyo sa lana gitakda di sa mga puwersa sa gawasnong merkado.  Kon dili sa mga haligi sa usa sa labing gikaintapan nga cartel sa tibuok kalibotan, ang OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries).  Kansang sukaranan pagpasaka sa presyo kasagarang gipahaom sa dakong panginahanglan sa dugang kuwarta sa mga nasud nga tinubdan sa lana.  Di sa katakos pagbayad sa katawhan sa konsumidor nga mga nasud.  May mga pasiaw man gani nga mosaka ang presyo kon may oil ministers nga mopabunyag sa ilang mga apo, o mopakasal sa ilang mga anak.

       Karong nakahibawo nang OPEC nga makabayad diay ang ilang mga konsumidor, bisan kapila na nila pilu-piloa ang ilang presyo, magtagad pa kaha sila pagbalik sa karaang presyo kon mohupas nang kalibotanon nga kahigwaos sa kanihit sa lana?

-o0o-

       Mas gamhanang mga argumento, kay sa kamadanihon sa pagpapilit sa mas taas nga presyo, mao ang di malalis nga makalilisang nga managkaluhang kalibotanong kalamboan:

·        Ang paspas nga pagtaas sa konsumo tungod sa pagburot sa populasyon ug paglambo sa mga ekonomiya sa Tsina ug India; ug

·        Ang mas hinay nga pagpalapad sa mga tinubdan sa lana sa tungatungang sidlakan, pagkaplag sa bag-ong mga deposito sa lana sa ubang kanasuran ug pagpangita og alternatibong mga tinubdan sa enerhiya.

-o0o-

       Ang labing dako natong alas batok sa kamahal sa lana mao ang kasinatian sa atong katiguwangan sa tangan-tangan.  Takos tang mousab sa atong kinabuhi ug pagpuyo kon di na gyod maabot ang presyo sa lana.  Mahimo ganing makakaplag tag bag-ong tangan-tangan nga mopadagan sa atong mga sakyanan ug mopalihok sa atong mga industriya.

       Ang krisis sa lana mopugos sa kagamhanan pagsubli sa iyang mga lagda aron pagpagaan sa mga palas-unon sa katawhan.  Mahimong maaghat sang katawhan pagsusi unsa pa kamapuslanon ang mga tagduma sa kagamhanan.  Nakalingkawas si Marcos sa krisis sa lana apan napalagpot sa people power.  Ang mga nakalingkawas sa people power mahimong maoy mapalagpot sa krisis sa lana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 1, 2008

       CELTICS BATOK LAKERS

 

       Ang pagsugod sa NBA Finals sa Boston Celtics ug Los Angeles Lakers karong Biyernes (oras sa Pilipinas) mobanhaw sa higpit nga panagribal sa duha ka higanteng dinastiya.  Natuman ang pangandoy sa minilyon nila ka fans dihang nilig-on ang Celtics tungod sa panag-ipon nilang Kevin Garnett, Paul Pierce ug Ray Allen ug nisulbong ang Lakers ubos ni Kobe Bryant.

       Sibaw nang nagkasungi nga mga pangangkon kinsay mamahimong kampeyon.  Emosyonal ang lalis.  Ang Lakers maoy paborito dinhi sa ato, ug bisan sa Estados Unidos.

-o0o-

       Kaliboan ug usa ang mga hinungdan nganong lahi ang engkuwentro sa Celtics ug Lakers kay sa finals sa Spurs batok Pistons, Bulls batok Jazz, o Lakers batok Kings.  Niang pipila:

·        Mao ni ika-11 nga finals sa Celtics ug Lakers, walo nay daog sa Celtics, apan ang kataposang duha nasakmit sa Lakers;

·        Silay nakakuha sa 30 ka kampeyonato sa lima na ka dekada nga liga (16 sa Celtics, 14 sa Lakers);

·        Mao ni labing unang finals ni Kobe nga di na siya sidekick ni Shaquille O'Neal;

·        Mao ni labing unang finals nilang Garnett, Pierce ug Allen, nga maoy ganti sa ilang pagbali sa pagtibugsok sa Celtics, 66 ang daog sa 2007-2008 human sa 24 lang ka daog sa 2006-2007;

·        Mao ni unang finals sa Celtics human sa 21 ka tuig, kataposang nakaduwa sa kampeyonato niadtong 1987 dihang gipangulohan pang Larry Bird; ug

·        Kon makadaog ang Lakers, maangkon ni Phil Jackson ang iyang ika-napu nga kampeyonato, malabwan na niya si Red Auerbach sa Celtics.

-o0o-

       Ang kulba hinam nga finals sa Celtics ug Lakers karibalan lang sa kamabulukon sa panagsangka sa mga nag-una nila:

·        Ang pagtumaw sa mga higante sa NBA sa 60s, silang Bill Russell ug Bob Cousy sa Celtics ug Jerry West, Wilt Chamberlain ug Elgin Baylor sa Lakers;

·        Nitumaw ang higpit nga sambunot nilang Bird ug Magic Johnson sa 80s;

·        Nitumaw ang gubat sa korte sa East Coast batok West Coast;

·        Karaang tradisyon (Celtics) batok kasuwaw sa Hollywood (Lakers); ug

·        Puti (kay puti silang Bird ug kasagaran sa Celtics) batok itom (kay itom silang Magic ug kasagaran sa Lakers).

-o0o-

       Gikan sa 1980 ngadto sa 1988, nakuha nilang walo sa siyam ka kampeyonato:  Tulo sa Celtics, lima sa Lakers.  Nihupas ang panagribal pagtumaw ni Michael Jordan ug sa Chicago Bulls nga nagtukod og ilang kaugalingong dinastiya uban ang unom ka kampeyonato sa 90s.

       Kay sila may labing daogan sa regular season, sa Celtics ang homecourt advantage, sa ilang korte ang Games 1, 2, 6 ug 7, ang Games 3, 4 ug 5 sa Staples Center sa Lakers.  Kon pasikaran ang kasaysayan, kutas ang series.  Kasagaran sa nangagi nilang finals niabot og unom ngadto sa pito ka duwa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 31, 2008

       SI KA BEL

 

       Namatay si Crispin Beltran nga nagpabiling matinud-anon sa iyang mga prinsipyo.  Uyon ka o supak nila, di kang kapugong sa pagdayeg sa iyang kamatinud-anon sa mga mithi nga iyang gituohan.  Bisan sa kadako sa tentasyon sa iyang pagtungkawo sa makahubog nga gahom, wa siya magpadailos sa dangog nga gahong sa pagpahimus.

       Ang kamakanunayon sa baruganan ni Beltran, sa tibuok niyang kinabuhi ug bisan sa iyang kamatayon, morang sablig sa lab-as ug bugnawng tubig.  Ning atong panahon nga naughan na sa bisan unsang kauwaw ni kaikog.  Nga gibalikosan na sa naglingiting nga kahakog.  Sa pabantang nga pagpaburot sa personal nga kabulahanan.  Bahala nag maligsan ang kaayuhan sa kinabag-an.

-o0o-

       Ang bisan unsang pagduda sa tinuorayng bulok ni Beltran napapas sa kamakaluluoy sa kataposan niyang mga gutlo ning walog sa mga luhaan.  Namatay siya human nangunay pag-ayo sa buslutong atop sa ilang bay.

       Kon nganong nangahas pang usa ka 75 anyos pagkatkat sa atop natabonan sa mas makapakugang nga pangutana:  Duna pa diay kongresista kansang bay busluton og atop?  May magbabalaod pa diay nga makasukol sa madanihong awhag pagkuha og bahin sa minilyon ka pesos niyang pork barrel?

       Kasayon ra untang pagpangayo og komisyon sa iyang mga proyekto.  Bisan di lang kaayo dak-on aron may ikapasigarbo pa sa publiko.  Apan si Beltran di kasarangan nga linalang.  Labaw nang di trapo.

-o0o-

       Naapil sa mga kabilin ni Beltran mao ang gilawalawaan nang balaodnon nga nag-awhag og P125 nga uminto sa suholan sa iyang gitalikdang mga anak sa singot.  Dihay higayon, sa buhi pa siya, nga giulog-ulogan sa iyang kaubanan sa kahigayonan nga mapasar ang balaodnon.  Apan namatay na lang si Beltran nagpadayon pang bugalbugal sa pagyaka sa iyang sugyot nga labing makahuloganon atubangan sa lapad nga kalisod ug katimawa.

       Lain niyang kabilin mao ang balaodnon paglugway sa Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP).  Nga napakyas di tungod sa katapolan sa mga mag-uuma.  Kon dili tungod sa pagbudhi sa kagamhanan sa gisaad nga suporta sa mga nag-ugmad sa yuta.

-o0o-

       Nitaliwan na si Beltran.  Apan ang pakigbisog alang sa mas makiangayong kahimtang sa mga mamumuo ug mga mag-uuma ug sa labing kabos nga hut-ong sa katilingban magpadayon.  Wa na siya.  Apan ang mga mithi nga iyang gipakamutya magpabiling buhi.  Ug baskog.

       Ang mga nagsunod ni Beltran mahimong, sama niya, di kakita sa banagbanag sa ilang pagtukaw.  Apan si Beltran ang higanteng bantayog nga modasig nila sa mga higayon sa kaluya ug mga pagsuway.  Ang pagbarug ni Beltran hangtod sa kataposan niyang ginhawa sa gituohang tarung ug ligdong maoy labing gamhanang pahinumdom:  Nga di mahitabong mohari ang kadaotan ning kalibotana; samtang may mga tawo pang sama niya nga determinadong nagbugtaw sa mas makiangayong ugma.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 30, 2008

            WANTED SA CANADA

 

            Dugang kahigayonan sa panrabaho sa Canada, Estados Unidos, Australia ug ubang kanasuran ang itanyag alang sa mga Sugbuanon ug mga molupyo sa kasilinganang mga lalawigan nga naglaraw nga manimpalad sa langyawng kabaybayonan.  Kapin sa 10,000 ka bakanteng mga trabaho ang itanyag sa labing menos 30 ka placement agencies nga mosalmot sa overseas job fair atol sa pagtimaan sa Migrant Workers Day karong Hunyo 7.

            Si Direktor Wilfredo Misterio sa OWWA 7 niingon nga ang job fair maoy sentro sa tibuok adlaw nga kalihokan pagsaulog sa sumad sa pagpanday sa Migrant Workers Act.  Ang OFWs ug ilang mga kapamilya tanyagan sab og mga pangalagad sa DFA, DOLE, MARINA, NBI, NLRC, NSO, PAG-IBIG, PhilHealth, PRC, SSS ug TESDA sa ikatulo ug ikaupat nga andana sa Elizabeth Mall.

-o0o-

            Pipila sa kaliboan ka kahigayonan sa trabaho alang sa Canada:  Housekeeper/Room attendant, Roof helper, Roof installer, Landscaping labourer, Helper installer, Heavy duty mechanic, Electrician, Welder, Pipefitter, Iron worker, Kitchen helper, Hotel attendant ug Front desk clerk.

            Kaliboan sab ang gikinahanglan sa Estados Unidos:  Physical therapist, Occupational therapist, Registered nurse, Pharmacist, Medical technologist, Factory worker (food processing), Construction worker, Steward, Accountant, Bookkeeper, Busboy, Cashier, Cook, Electrician, Civil engineer, Electrical engineer, Handyman, Housekeeper, Machinist, Aircon mechanic ug Restaurant manager trainee.

            Nia sang gatosan ka bakanteng mga trabaho sa Australia:  Fibrous plasterer, Belt splicer, Wall and floor tiler, Chef ug Chief cook.  Kaliboan sab ang mga trabaho sa Singapore, Hong Kong, Taiwan, Saudi Arabia, United Arab Emirates, Qatar, United Kingdom, Kuwait, Malaysia, Oman, Russia, Yemen, Algeria, Papua New Guinea, Iran, Madagascar, Ghana ug Macau.

-o0o-

            Gawas nga way placement fee, ang laing bentaha sa Canada mao ang wa paghatag og importansiya sa employers sa edad sa mga aplikante.  Matod ni Direktor Evelia Durato sa POEA Visayas dinalian ang panginahanglan sa Canada sa langyawng mga mamumuo maong gidili ang placement fee aron mas sayon alang sa mga aplikante.

            Giawhag ni Durato ang mga aplikante pag-andam nang daan sa batakang mga dokumento sama sa certificate of employment ug certificate of training.  Gitambagan sab niya sila sa pagtarung pagpananghid sa ilang local employers aron nga di sab maapiki ang ilang biyaan nga mga kompaniya.

-o0o-

            Tagsa ray ma-HOTS (hired on the spot) sa overseas job fair.  Gawas lang sa factory workers.  Maong maglisod ang fresh graduates.  Kay nagkinahanglan ang mga aplikante og labing menos duha ka tuig nga kasinatian sa trabaho nga ilang aplayan, segun ni Fidel Magno sa DMDP Cebu City.

Matod ni Magno kasagaran sa mga aplikante ipaubos og trade test.  Kini aron matino unsa kalapad ang ilang kasinatian.  Tungod sa kadaghan sa mga aplikante, nipasabot si Magno, makapatuyang ang langyawng employers pagpili sa labing takos ug haom sa ilang panginahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 29, 2008

            PAPASON ANG EVAT

 

            Ang labing uwahing salida ni Pres. Arroyo pag-ulug-ulog sa katawhan, nga nibati siya sa ilang kalisod atubangan sa nagbuntaog nga krisis sa kamahal sa tanang palaliton, nibutyag di sa nagdugo niyang kasingkasing kon dili sa desperado niyang pagsuway paglihay sa responsibilidad sa lapad nga katimawa nga nihakop karon sa nasud.  Ang iyang gideklarar nga moratorium sa pagsaka sa matrikula way kapuslanan kay:

·        Deregulated ang pribadong edukasyon, way makapugong sa pribadong mga tulonghaan sa pagpausbaw sa ilang mga bayranan;

·        Nakapangolekta na sa inusbawang matrikula ang state colleges ug universities, gani magsugod nang klase sa kolehiyo sunod semana; ug

·        Ang gimando nga pag-refund sa mga tinun-an nga nakabayad na sa inusbawang matrikula mas maayong mangandam na lang nga siyam-siyaman kay makapanghuy-ab ang kadako sa gintang gikan sa pagpahibawo sa pagpagawas sa kuwarta sa kagamhanan, ngadto sa pagpangita sa tinubdan sa kuwarta, ug hangtod na sa aktuwal nga pagpagawas sa kuwarta.

-o0o-

            Nganong mora man og himungaan nga nasaag sa iyang pugaran sa Arroyo sa hiningusgang pagkumbinser sa katawhan nga naningkamot siya pagpagaan sa ilang kahimtang?  Kay sa madugay ug madali, ang kinakusgang tulisok sa labing daghan nga gipanggutom na mosangko sa iyang nataran.  Sa gusto niya ug sa dili, makaamgo ang katawhan nga ang nakapaburot sa presyo sa nag-unang mga palaliton, apil nang presyo sa lana ug bayranan sa elektrisidad, gawas sa naandang han-okanan nga cartel sa OPEC ug kamapahimuslanon sa mga magpapatigayon, mao ang makapabuktot nga buhis nga way kukaluoy nga gipahamtang sa iyang pamunoan.

            Nagprotesta nang mga motorista sa Britanya ug Pransiya.  Nagsugod na pagsibaw ang tiyabaw sa Estados Unidos ug ubang kanasuran.  Manalahi ang mga paagi sa ilang paglihok.  Apan managsama ang ilang tumong:  Pagpugos sa ilang mga kagamhanan paglaslas sa higanteng buhis sa lana nga mokabat og gikan sa 50% ngadto sa 60% sa presyo sa matag litro.

            May sukaranan ang kadadlok ni Arroyo:  Kay kon noulbo nang mga protesta sa mas adunahang mga nasud, unsa may panagang nga di siya mapaod sa mas kusganong mga protesta dinhi sa ato?

-o0o-

            Kon tangtangon ang 12% nga expanded value added tax (EVAT) sa mga produkto sa lana, mawad-an og P20 bilyones ang panudlanan sa kagamhanan.  P20B ra.  Gamay ra kaayong bahin sa nasudnong budget karong tuiga nga P1.3 trilyones.

            Segun ni Senador Mar Roxas, ang labing unang niawhag pagtangtang sa EVAT sa krudo, gasolina, LPG ug ubang produkto sa lana, di hingpit nga mawa gikan sa kagamhanan ang papason nga buhis.  Mabawi ra sab dayon.  Kay ang P5 nga madaginot sa matag litro sa lana gastuhon ra gihapon sa katawhan.  Pagbayad sa ilang gikinahanglan nga mga produkto ug serbisyo.  Nga, nakatag-an mo, utrong gipahamtangan og 12% nga EVAT.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 28, 2008

       TEXT SA RP UG HK

 

       Ang text sa Hong Kong tag-P5.  Mas mahal kay sa P1 nga text sa Pilipinas.  Apan sa HK, libre ang text sud sa samang network.  Lahi sa RP.  Nga tag-P1 sa sud o sa gawas sa network.  Gawas lang sa Sun.  Nga unlimited ang text sud sa network.

        Sa HK, tag-P1 rang usa ka gutlo nga tawag.  Mas barato kay sa P6-P8 matag gutlo nga tawag sa RP.  May mga oras ug mga adlaw pa sa HK nga libre ang tawag sud sa samang network.  Lahi sa RP.  Nga mas talagsaon kay sa kilat ang mga promo nga maglibre sa mga tawag sud sa samang network.  Gawas lang sa Sun.  Nga unlimited ang tawag sud sa network.

-o0o-

        Ang phone cards sa HK molungtad og unom ka buwan.  Ang phone cards sa RP mohupas sud lang sa usa ka buwan.  Sa ato pa, ang P150 nga phone card sa HK nga imong mapalit karong buwana magamit nimo hangtod sa Disyembre karong tuiga.  Sa pikas nga bahin, ang P150 nga phone card sa RP nga imong paliton karong buwana kapuslan lang sud sa usa ka buwan.  O mas mubo pa.  Ug kon di kang ka-reload dayon, mainutil nang imong numero unya sa Hulyo.

        Ang unom ka buwan nga lahutay sa phone cards sa HK gisagop sa tanan nilang kompaniya sa telepono.  Ang tagsa lang ka buwan nga kinabuhi sa phone cards sa RP gipamugos sa tanang kompaniya sa telepono.  Apil nang Sun.

-o0o-

        Ang cellular phone sa HK magamit bisan asa.  Bisan tua ka ilawom sa yuta sakay sa naghagiyos nilang tren sa MTR (Mass Transit Railway).  O bisan nagsakay ka og elevator.  O bisan naglawig sa dagat sakay sa ferry.  O bisan nagkatkat sa kabukiran sakay sa cable car.

Ang cellular phone sa RP magamit lang sa dagkong mga dakbayan.  Hangtod karon, duna pay kalungsoran dinhi sa Sugbo, ug labi na gyod sa mas hilit nga mga lalawigan sa nasud, nga hanap o wa gyoy signal ang cell phones.  Labi nang Sun.  Kansang unlimited nga text ug tawag gikaluhaan og signal nga usahay makahatag og unlimited nga sapot.

-o0o-

        Atubangan ning dakong pamintaha sa mga kompaniya sa telepono sa RP, bisan kon adto lang una nato itandi sa mga kompaniya sa telepono sa HK, di ikahibung nganong nadapit ang pagtagad sa mga konsumidor sa panganti sa DOTC paglibre sa text messaging.

        Mahimong, sama sa naandan, nasipyat ang DOTC pag-target sa text.  Ang mas makiangayong target mao ang eskandalo sa pagpaburot pag-ayo sa ginansiya sa mga kompaniya sa telepono.  Dugay na kaayo nilang gitupsan ang kabos nga mga konsumidor.

Karong nasakpan nang ilang binuang, kutob rang gobyerno sa paghulga nga librehon ang text?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 27, 2008

       BALITOK NI JDV

 

       Ang pagbalitok ni Chavit Singson nakamugna og kalbaryo ni kanhi presidente Joseph Estrada:

·        Nabisto ang "jueteng gate;" nga

·        Nisangpot sa pagbalitok sa iyang alyadong mga kongresista nga gipangulohan ni Manny Villar ug sa iyang impeachment sa House of Representatives; maong

·        Gitaral siya sa impeachment trial sa Senado nga gidominahan unta sa iyang mga alyado; apan

·        Ni-walkout ang House prosecutors nga nakapaulbo sa Edsa Dos; ug

·        Napalagpot siya gikan sa Malakanyang, nakiha, nabilanggo ug nakonbikto gyod sa Sandiganbayan.

-o0o-

        Sa pikas nga bahin, ang pagbalitok ni Jose de Venecia, nga mas taas og ranggo ug mas dako og influencia kay ni Singson, wa makadulot ni Pres. Arroyo:

·        Si de Venecia hinuoy napalagpot pagka speaker sa House of Representatives;

·        Ang mga alyado ni de Venecia maoy nitalikod niya;

·        Ang pipila nga nahibilin sa makabungog unta niyang mayoriya di gani paigo pag-impeach ni Arroyo;

·        Si de Venecia na hinuoy nagkapuliki og panagang sa mga pasangil sa kahiwian sa iyang pagduma sa House ug sa iyang mga transaksiyon atol sa diktadura ni anhing Ferdinand Marcos; ug

·        Ang mga bomba nga iyang gipaulbo batok ni Arroyo pulos nihungaw kay wa kamantsahi og bisan unsang ebidensiya, nga maoy gipaabot sa kadaghanan kay di man lang siya sikit sa luwag kon dili nakatungtong pa man gyod unta sa kaldero.

-o0o-

        Maong wa kaayo ko maghinamhinam ning iyang pasidaan pag-atubang sa Senado aron pagbisto sa tanan niyang nahibaw-an sa eskandalo sa NBN-ZTE.  Ang bagahe ni de Venecia mas bug-at pa sa iceberg nga nakapatundag sa Titanic.  Nga tinong mopatidlom sa bisan unsang kaligdong nga mahimong maangkon sa iyang testimoniya.

        Matay-og bang nasud kon igo lang dasonan ni de Venecia ang mga testimoniya sa iyang anak nga si Joey de Venecia, ni Jun Lozada ug sa bag-ong saksi nga mas katuohan pa niya?  Ikasulti ba niya ang tibuok kamatuoran sa way pagbisto sa iyang kaugalingong papel sa pagsuway pagpalusot sa transaksiyon basta ang iyang pinanggang anak lay mabulahan?

-o0o-

        Sakto si Lozada.  Kon magpatugatuga ka pagbutyag sa kamatuoran ngadto sa kahayag, ikaw maoy una ug labing matandangan sa kahayag nga imong gipatigbabaw.  Nadutlan man gani sa makinarya sa propaganda sa Malakanyang si Lozada kansang mga atraso sa Philforest wa ra sa kumingking sa NBN-ZTE ug ubang mga eskandalo, unsa na kaha si de Venecia?

        Apan di pa uwahi ang tanan.  Way bahaw nga kamatuoran.  Di lumba ang pagtug-an ini.  Samtang wa pang adlaw sa panudya, way tagal ang pagbiya sa kangitngit.  Si de Venecia makahimo pa paghaw-as sa iyang kadungganan.  Mahimong matinuod ang pasidaan sa palasyo nga ang bisan unsang itug-an mosumbalik ra sab niya.  Apan maluwas ang iyang kalag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 26, 2008

       BULAWAN SA OSLOB

 

       Kapila ra man tuod ta makaangkon og kahigayonan pagtabang pagtukod og simbahan?  Mas talagsaon pa gyod tingali ang kahigayonan pagtabang pagpabarug sa usa sa labing karaan ug makasaysayanong simbahan.

        Natandog ko sa panumpa ni Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal nga kinahanglang pabarugon pagbalik, bisan kon mas sayon nga ilisan lang og bag-o, ang naugdaw nga simbahan sa Oslob.  Matod ni Kardinal Vidal di niya tugotan nga mahimo ang Oslob nga laing buslot sa lumbay sa karaang mga simbahan sa habagatang Sugbo, sama sa mga simbahan sa San Nicolas ug Minglanilla nga gipulihan lang og bag-ong mga tigbayon.

        Mas makapatandog ang pangilaba ni Kardinal Vidal atol sa "Bulawaning Dalit Alang sa Oslob" sa UV Chorale:  Nga nakiglumba ta sa panahon ug sa mga elemento; nga kinahanglang mapabarug pagbalik ang simbahan sa di pa hingpit mahugno ang mga tigbayon nga pabiling nagtuyhakaw.

-o0o-

        Natugkad na nako diin gikan ang determinadong pagpakabana ni Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas, ug sa iyang hamiling kapikas nga si Ma'am Nena, pagtubag sa dinaliang panginahanglan pagpahiuli sa 178 anyos nga simbahan sa Oslob.  Alang niya gamay ra kaayo ning bugti sa pagtubag sa Labawng Makagagahom sa iyang mga pangaliya.  Gipasalamatan niya ang Patrona sa Oslob, ang Birhen sa Inmaculada Concepcion, sa kadungganan nga naangkon sa UV Chorale sa labing una nilang pakigtigi sa Busan, South Korea sa niaging tuig.  Matod niya way makabalibad kon ang Ginoo nay nagkinahanglan og tabang.

        Matod ni Sir Dodong ang kinatibuk-ang natigom sa duha ka pasundayag sa UV Chorale niadtong Sabado, Mayo 24, ihurot niya pagtugyan ngadto sa parokya sa Oslob.  Nanghinaot siya nga ang mga pasundayag makapatukbil sab sa manggiluy-ong kasingkasing sa mga Sugbuanon pagtampo kutob sa ilang mahimo sa higanteng gastohan sa pagbanhaw sa simbahan.

-o0o-

        Sa iyang mensahe atol sa Gala presentation sa UV Chorale sa SM City Cinema One, si Kardinal Vidal nitataw sa dakong panginahanglan pagpanalipod sa kasaysayan ug sa mga kabilin sa atong katiguwangan.  Gipasidunggan niya ang Banayng Gullas nga maoy labing dako og natampo sa pagpanalipod ug pagpalambo sa labing bililhon nga mga katigayonan nga Sugbuanon.

        Sa wa pa "Bulawanong Dalit Alang sa Oslob", si Sir Dodong nakapasiugda na og duha ka hugna sa pagpasidungog sa labing bantogang mga kompositor ug mga mag-aawit nga Sugbuanon.  Gitukod sab niya ang foundation nga moduma sa tipiganan (museum) sa mga katigayonang Sugbuanon.  Ang iyang igsuon, si Kongresista Eduardo Gullas, maoy nagduma sa tinuig nga "Cebu Pop Music Festival" nga magsaulog sa iyang ika-29 ka tuig sa Enero puhon.

        Matod ni Kardinal Vidal ang Sugbo magpabilin lang Hara sa Habagatan kon magpabilin ang iyang korona.  Ug ang karaang simbahan sa Oslob maoy usa sa labing bililhong bulawan sa iyang korona.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 25, 2008

       MGA YAYAY

 

       Haskang kusoga sa wifi sa hotel nga akong naadtoan.  Wa kong kahibawo nga sama sab kakusgan ang ilang kape.  Wa tuod ko magduka.  Apan morang gikumot ang akong tiyan pagkahuman.

       Makasukol ang akong tiyan sa bisan unsang pagkaon.  Apan di kasugakod sa kape.  Duha ngadto sa tulo ka tasa ang akong mahurot matag adlaw niadto.  Hangtod nga nagsige na kog panug-ab ug aslom nang akong tiyan.

Nibiya ko sa kape sud sa pila ka semana.  Apan ang kahumot ini ug ang katugnaw sa niaging mga adlaw nakatental nako pagbalik.  Dihang wa moaslom ang akong tiyan, tagduha na sab ko ka tasa matag adlaw.  Hangtod nga naigo ko sa kape sa hotel, sa kapaspas nga moambas sa ilang broadband connection.

-o0o-

       Sa wa pa mopalyar ang akong tiyan, napiang sang akong bukton sa niaging semana.  Igo ra kong nanghuyatid dihang nakabati ko nga may nikuto.  Nakabatyag ko nga namanhod ang akong bukton.  Ako lang gipasagdan.  Nagpadayon ko sa akong trabaho sa PC sa newsroom.  Hangtod nga naglisod na paglihok sa akong tuong bukton.

       Kay gigutom man ko, gipangko nakong akong bukton nga nanaog sa among canteen.  Nangutana ko may makahilot ba sa akong piang.  Kay nahadlok kong di nang kailis alang sa TV Patrol Central Visayas. Ni kabaswat sa akong script alang sa camera.

       Suhi diay ang among mekaniko ug VTR man.  Gisuwayan ko nila paghilot.  Mas sakit pang hilot kay sa piang.  Human sa balita, nipauli kong mas hinay nga naglakaw kay sa naandan.  Salamat sa cooling plaster ug heatwraps nga gipulipuli pagbutang sa akong asawa sa akong bukton ug abaga, nawa ang sakit sud sa duha lang ka adlaw.

-o0o-

       Suod nakong higala nakabati sab og laguto dihang nagsukod og karsones sa ilang bakasyon sa Hong Kong.  Inanayng nisakit ang iyang hawak.  Hangtod nga di na siyang kabangon pagbalik nila sa Sugbo.

       Gikomedyahan siya sa iyang doktor nga managsama silag sakit si Kobe Bryant, kansang nalubag nga bukubuko nakamubo sa iyang ambak maong naupawan sa nagkinto lang nga si Andrei Kirilinko sa Jazz.  Maayo na lang nga bag-o ra siyang niibalik pag-abiba sa Lakers.

       Mas dako iyang katawa sa sulti sa iyang therapist:  Ang ngan sa iyang sakit O-L-D syndrome.

-o0o-

       Ang mga sakit sa lawas inigmata sa buntag, ang pagsanting sa tuhod kon mokatkat sa hagdanan, ang kasakit sa hawak kon magdukuduko, ang nagkataas nga listahan sa mga pagkaon ug ilimnon nga gidili, ang kaluya kon di katagpilaw sa hapon ug ang katungason na sa binuntagay nga kiat. 

Mao ni mga pahinumdom nga wa ta magkabatan-on.  Nga kitang tanan, sa madugay ug sa madali, sa gusto nato ug sa dili, mahiagom gyod sa O-L-D syndrome.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 24, 2008

       SALAMAT SA UMINTO

 

       Nakugang ko sa pagduso sa mga magpapatigayon sa Sugbo sa P17 nga uminto sa minimum nga suholan.  Gipakaingon nako nga magpaugat sila sa zero-increase nga baruganan sa pipila nila ka haligi.  O mamisik na lang sab og mumho nga P5 nga uminto.  O kon mosugot man og P10, COLA (cost of living allowance) ra, di sa sa batakang suholan, nga di maapil sa kuwenta sa bonus, longevity pay ug ubang mga benepisyo.

        Maong isip anak sa singot, kinasingkasing kong magpasalamat sa mga representante sa management sa regional wage board.  Silang Charles Streegan ug Atty. Hidelito Pascual angayng pahalipayan.  Ilang gipamatud-an nga wa pa diay hingpit nga mabato ang kasingkasing sa mga magpapatigayon sa kalisod sa labor karon.

-o0o-

        Sa di pa ihulagway sa labor groups ang P17 nga uminto nga bugalbugal, tuguting ako ning itandi sa uminto sa ubang mga rehiyon:

·        Ang P17 maoy kinadak-an kay sa Metro Manila P15 ray uminto sa suholan, COLA ang gipakapin nga P5, apan layo lang gihapon ang biya sa minimum nga suholan sa Sugbo (P367) sa suholan sa kaulohan (P382);

·        Sa atong silingang Eastern Visayas (Leyte ug Samar) P10 ra nga emergency relief allowance (ERA) ang gihatag;

·        Bisan ang bag-ong minimum nga suholan sa Davao nga P265, nga maoy labing taas nga tubo sa tibuok nasud, mas ubos gihapon sa ato;

·        P14 ray uminto sa Central Luzon;

·        Sa Cagayan Valley P12 ang uminto; ug

·        P10 ang uminto sa Rehiyon 4-B.

-o0o-

        Nahimong baratilyo ang baruganan sa labor dinhi sa ato.  Gikan sa pagduso og P150 nga uminto, nisawom sila ngadto sa P20.  Ambot unsay dagway sa labor sector representatives, kay mora silang nagpakilimos, susama rang ilang giangkon nga paukyab ra diay ang P130 nga gidugang sa demanda.

        Sa pikas bahin, kuwestiyonableng pagbalitok sa NEDA.  Ang ilang sugyot nga P25 wa gyod tingali kuhaa gikan sa hangin ni sa tumoy sa ilang buhok.  Kay ang NEDA may labing nahibawo sa dagan sa ekonomiya sa rehiyon.  Nganong inay panalipdan ang ilang pagtuon, nagpasuyop man sa management?  Wa gani mosangit sa P20 sa labor nga mas duol sa orihinal nilang baruganan?

-o0o-

        Nalipay kong naminaw sa hagit ni Streegan sa DOLE:  Hinaot nga mas pahugtan ang pagpatuman sa minimum wage law.  Nga panalipdan nang mga mamumuo gikan sa double payroll ug ubang pangabuso.  Nahasol si Streegan sa kasayuran nga iyang nahipos nga katunga ra sa mga kompaniya sa rehiyon ang naghatag sa minimum nga suholan.

        Mas nalipay ko sa pagkumpisal ni Edgar Godinez, kanhi management representative sa wage board:  Nahumok ang baruganan sa mga magpapatigayon batok sa uminto sa suholan tungod sa tiyabaw sa katawhan sa kapait sa ilang kahimtang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 23, 2008

            KRISIS SA PLITE

 

            Salamat sa taphaw nga pagduma sa kagamhanan sa kontrobersiya sa plitehan.  Mahimong mahitabo dugay nang gipangandoy, apan wa gyod makab-ot, sa nagkalainlaing transport groups sa nasud:  Ang paghiusa sa pagpanalipod sa ilang mga interes nga giduwa-duwaan lang sa mga tagduma sa industriya sa transportasyon.

            Human sa pag-aprobar-pagbakwi-ug-pagpatuman-ra-diay-gihapon sa 50 sentabos nga pasiunang uminto sa plitehan, nagkauyon ang labing dakong transport groups sa nasud sa pagpasaka og lab-as nga petisyon pag-usbaw sa minimum nga plitehan ngadto sa P10 sa unang lima ka kilometro.  Nagsugod na sang paningkamot paghiusa sa transport groups sa Sugbo aron magdungan paglusad og welga sa mga sakyanan dungan sa pag-abli sa klase sunod buwan.

-o0o-

            Labing dakong insulto sa LTFRB, DOTC ug Malakanyang nga hangtod karon, tulo na ka adlaw human sa pagpatuman sa uminto, pipila ra ang drayber nga naningil ug labawng daginuton ang mga pasahero nga nihatag sa dugang 50 sentabos nga plitehan.  Nagkadaghan ang mga drayber nga nagkasabot nga di sila matagad pagkuha sa tag-P50 nga certification gikan sa LTFRB 7 nga motugot nila pagkolekta sa P6.50 nga minimum nga plitehan kay:

·        Gamay rang uminto;

·        Nihit ang 25 sentabos nga sensiyo ug busa bisan unsaon nilag pangugat malansang lang gihapon sa P6 ang minimum nga plitehan;

·        Pasiuna rang uminto ug wa silay kasayuran hangtod kanus-a nga mao ray makolekta; ug

·        Magpaabot na lang ug mas kusganon nga moduso nga maaprobahan sa labing daling panahon ang ilang mga petisyon alang sa mas dakong uminto.

-o0o-

            Ambot unsay gihunahuna sa Malakanyang.  Nagtuo bang malingaw sa pagarpar ang mga drayber ug operators nga nagsamoal sa way kinutobang pagmahal sa lana?  Naglaom bang ang taphaw nga mga pasalig makabusog sa sektor nga maoy nag-um-om sa taga liog nang uminto sa lana?

            Atubangan sa hudlat sa nasudnong transport strike, nga makapatanggong sa minilyon ka mga tinun-an ug ginikanan sa unang adlaw sa klase, mahimong mapugos nang Malakanyang pag-atubang sa krisis.  Hinaot nga mas makahuloganon kay sa pag-ilog sa kredito pagpapas sa buhis sa importasyon sa lana.  Nga gitakda nang daan sa balaod kon taas na kaayong presyo sa merkado sa kalibotan.

-o0o-

            Salamat sa nakaamgo nga mga kahugpongan sama sa Hugpong Transport Alliance sa Panay.  Nagdumili sila pagpagamit sa duwa sa kagamhanan pagsabong nila sa mga pasahero.  Nagdumili sila pagpangayo og uminto sa plitehan, nga makapasuko lang sa katawhan nila.

            Hinunoa, ilang gisubay ang gamot sa krisis sa plitehan:  Ang nagbuntaog nga buhis nga gipahamtang sa kagamhanan.  Kon papason tinuod ang 12% nga EVAT sa lana, wa na kinahanglana ang pagpausbaw sa plitehan.  Nga manakod sab dayon sa inadlawng mga palaliton.

            Makapahimus tinuod ang tanan.  Gawas lang sa mamiyahok nga bolsa sa kukhan nga mga politiko.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com 

Arangkada of Leo Lastimosa for May 22, 2008

       LIBOG PAS KUTAW

 

       Ang kontrobersiya nga niulbo sa pasiunang P0.50 nga uminto sa minimum nga plitehan sa PUJs wa masentro sa gidak-on kon dili sa gikabalak-an nga kanihit sa sensiyo.  Ang mga drayber ug mga pasahero, inay maglalis sa gidak-on sa uminto, nagkauyon nga dakong problema ang kakuwang sensiyo nga isukli.  Ang mga pasahero nabalaka nga mahimong P7 sa minimum nga plitehan kay di sila masuklian.  Samtang ang mga drayber nabalaka nga malansang sa P6 ang plitehan kay way sensiyo ang mga pasahero.

       Pulos may sukaranan ang ilang kabalaka.  Salamat na lang nga wa sila mag-unay.  Kay ang mga drayber ug mga pasahero pulos biktima sa taphaw, dinalidali ug nagkaguliyang nga sistema sa kagamhanan pagtakda sa plitehan.

-o0o-

       Bisan kinsay imong pangutan-on, nihit gyod ang 25 sentabos.  Nga maoy gikinahanglan aron mapatuman ang bag-ong P6.50 nga minimum nga plitehan.  Ambot nganong kalit lang nangawa.  Nga daghan man untang 25 sentabos nga nagkatag sa kadalanan.  Ang pagdumili sa kasagaran sa makakita paghunong, pagyuko ug pagkuha sa sensiyo mahimong makabisto sa mas dakong hinungdan sa kanihit sa sensiyo.

       Ang 25 sentabos di nang kapalit bisan sa labing gagmay nimong panginahanglan.  Ang labing baratong candy tag-P0.50 na.  Ang usa ka stick nga sigarilyo tag-P2 na.  Maong ang 25 sentabos mapasagdan na lang.  Magpasad sa lamesa.  Napasok sa hunos.  Nangahug sa sawog.  Napasagdan.  Ug nangawa na lang.

-o0o-

       Ang Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) nipasalig nga duna silay igong gidaghanon sa mga sensiyo.  Matod ni Direktor Lorenzo Zafico sa BSP Central Visayas ang Pilipinas maoy labing daghan og sensiyo sa tibuok Asya.  Kanapu pil-a ang gidaghanon sa mga sensiyo sa atong silingang mga nasud.  Nagduda si Zafico nga kasagaran sa mga sensiyo natanggong sa mga alkansiya sa kabalayan.

       Bisan abunda ang suplay sa mga sensiyo mahimong di dayon masulbad ang kakuwang sa igsusukli sa PUJ drivers.  Kay matod ni Zafico nagnihit ang ilang mga sudlanan sa mga sensiyo.  Gikahadlokan nga, sama sa mga tindahan ug mga botika, mapugos ang mga drayber pagpanukli og candy.

-o0o-

       Nga makapatumaw sa pait nga kamatuoran:  Nagpiyong diayng mata sa LTFRB, DOTC ug Malakanyang dihang giaprobahan nilang uminto.  Gawas nga wa konsultaha ang mga drayber ug mga pasahero, wa gani diay konsultaha ang BSP may igo bang gidaghanon sa mga sensiyo.

       Maong hatag-bawi-hatag ang uminto.  Wa pa gyoy klarong lagda unsaon pagpatuman.  Una, gipasalig nga makolekta sa mga drayber bisan way taripa.  Dayon giusab nga hatagan lang silag certification.  Unya giusab nga pabayran diay ang certificates.

       Ug samtang gitugotan nang mga drayber pagkolekta sa uminto sugod sa alas-12:01 sa kadlawon sa Miyerkules, di na silang kakolekta sa uminto sugod sa Sabado.  Kon mapakyas pagkuha og certification hangtod sa Biyernes.  Kinsay nag-ingon nga daling sabton ang mga lagda sa kagamhanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 21, 2008

            KASABA NI GLO

 

            Ayaw kahibung nganong mokulismaot ug morag gibitayan og usa ka toneladang kabalaka ang mga dagway sa mga sakop sa gabinete kon ang ilang tigom uban ni Pres. Arroyo patambongan og mga sakop sa media.  Abunda ang mga sukaranan sa kahadlok nga masabonan sila.  Di lang atubangan sa ilang kaubanan sa gabinete.  Kon dili atubangan gyod sa tibuok nasud ug tibuok kalibotan.

            Mao ni nahiagoman ni kanhi Education secretary Fe Hidalgo (nga nataktak na sa katungdanan) dihang niangkon siya atubangan sa suwaw nga mga kamera sa media niadtong 2006 nga dako ang kuwang sa classrooms sa nasud.  Mao sab ni gidangatan ni Energy Secretary Angelo Reyes (nga kadaghan na ibalhin-balhin og puwesto) dihang nitaho nga dunay kanihit sa kuryente dinhi sa Kabisay-an.

-o0o-

            Bisan di tigom sa gabinete, basta dunay magsunudsunod nga mga kamera sa iyang mga lakaw, humok kaayong moulbo ang way kinutoban nga pangasaba ni Arroyo.  Nasaksihan ni sa iyang pagduaw sa Bureau of Customs (BOC) pagsunod sa nasakpang pinayuhot nga harina gikan sa Tsina.  Nabantang sab ni sa iyang pagduaw sa Department of Justice (DOJ) aron pag-apura nga isang-at na sa hukmanan ang mga kaso batok sa mga magpapatigayon nga gipasanginlang nanago og bugas.

            Sublisubli niyang gikasab-an ang mga opisyal sa BOC (kadudahan hinuon kon nadutlan ba tungod sa kadaghan na sa nangaging mga papating nga gipasangil batok nila).  Pipila ka hugna sab niyang gikastigo ang mga opisyal sa DOJ dihang nisuway pagpasabot nga di madalidali pagpasaka ang kaso kay kinahanglan pa silang mosubay sa proseso (klarong nakalimot nga magamit lang ang proseso kon mga kaatbang sa Malakanyang ang mokiha).

-o0o-

            Duha na ka tuig human sa pagsabon ni Hidalgo apan nagpabilin ang grabeng kakuwang sa classrooms sa mga tulonghaan sa tibuok nasud.  Nangangkon hinuon si Arroyo nga nasulbad nang suliran pinaagi sa pagsalikway sa ratio ni Hidalgo nga 45 ka tinun-an matag classroom ngadto sa 100 na ka tinun-an matag classroom.

            Napugos intawon si Hidalgo pagdalidali pag-usab sa iyang numero.  Gibakwi ang iyang taho nga kuwangan ang DepEd og 7,000 ka classrooms.  Ug gidasonan ang pangangkon ni Arroyo nga wa nay kakuwang.  Wa hinuon ning kapugong sa pagkatangtang ni Hidalgo sa gabinete.

-o0o-

            May sukaranan si Reyes sa pagpangugat atol sa tigom sa gabinete gahapon nga may dinaliang panginahanglan pagsulbad sa kakuwang sa suplay sa elektrisidad sa Sugbo ug ubang bahin sa Kabisay-an.  Kay nakasinati man gyod ang mga konsumidor og brownouts tungod sa kanihit sa suplay karong buwana.

            Apan ang magic formula ni Arroyo nipapas sa suliran.  Giusab ang "power shortage" ngadto sa "buffer shortage."  Bahala na kon ang kakuwang sa "buffer" sama rag kahulogan sa kakuwang sa kuryente.  Kay managsamang mosangpot sa brownouts ug pagkabalda sa mga patigayon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com