Arangkada of Leo Lastimosa for August 1, 2009

                        LUPIG SA BEER

 

            Sa kataposan, nagkatagbo ug nagkasulti na gyod sa linawas silang Pres. Arroyo ug Pres. Barack Obama sa White House.  Kon wa pa huwasi sa iyang kahimangod sa iyang mga kaatbang nga gipabuhagay atol sa iyang SONA, mahimo nang mamikat si Arroyo nga di diay tinuod ang mga bugalbugal nga gilikay-likayan siyang Obama.

            Apan ang bisan unsang kadungganan nga naangkon ni Arroyo isip labing unang pangu sa Asean nga gidapit ni Obama nahawongan sa laing tigom ni Obama sa White House—nga gipahigayon human sa ilang tigom ni Arroyo—ang iyang pakig-inom og beer uban sa nagkaaway nga itom nga professor sa Harvard ug puti nga polis sa Massachusetts.

-o0o-

            Klaro kaayo hain sa duha ka tigom ang giisip sa White House nga mas mahinungdanon kon ipasikad lang sa gitas-on sa panahon nga gigahin ni Obama:  30 minutos lang uban ni Arroyo nga nibiyahe gikan sa pikas nga bahin sa kalibotan aron lang makigkita niya; ug 40 minutos uban sa mga protagonist nga nakapaulbo pagbalik sa emosyonal nga lalis sa bulok sa panit.

            Bisan sa tambag ni Obama nga mahinungdanon ang pagduaw ni Arroyo, ang mga sakop sa Amerikanhong media niisip sa ikaduhang tigom nga mas dakong balita.  Way nangutana unsay ilang gipanagsultian ni Arroyo.  Gipangutana hinuon si Obama sa kahimtang sa ekonomiya ug sa iyang "beer summit."

-o0o-

            Bisan sa ubang press briefings sa White House, wa na mahisguti ang tigom nilang Arroyo ug Obama.  Inay susihon ang nag-ung-ong nga sabutsabot sa kalinaw sa Mindanao ug ang umaabot nga pagduaw ni Obama sa Indonesia ug ubang nasud sa Asean, mas interesado ang mga tigbalita unsay giinom nilang Obama ug kaubanan.

            Si Press Secretary Robert Gibbs wa sab managana paghatag sa kasayuran nga ilang gipangayo:  Bud Light ang giinom ni Obama, Sam Adams Light ang kang Harvard professor Henry Louis Gates Jr., Blue Moon ang kang police Sgt. James Crowley Gates, ug nonalcoholic nga Buckler ang kang Bise Presidente Joe Biden.

-o0o-

            Di mabasol si Arroyo nga nipaburot pag-ayo sa kamahinungdanon sa iyang pagduaw sa White House pinaagi sa pagsangyaw nga ang Pilipinas mao ang gitudlo ni Obama nga iyang "coordinator" sa Asean.  Maglisod hinuon siya pagpasabot nganong wa maapil ang Pilipinas sa mga nasud nga duawon sa Asean tour ni Obama.

            Mas maglisod pagpatin-aw si Arroyo sa mga magbubuhis nganong nagtangkil siyag 23 ka senador ug kongresista—nga ang kasagaran nagbawon sab sa ilang asawa ug bana sama niya—human napakyas paghaw-as sa kinabag-an gikan sa nagkalapad nga kagutom ug katimawa tungod sa krisis sa ekonomiya.  Labi na nga usa sa mga sakop sa iyang delegasyon, nga taguon lang nato sa ngan nga Senador Lito Lapid, nikumpisal nga ang iyang bugtong tuyo pagkuyog mao ang pagpahulagway ubang Obama.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 31, 2009

              HANGAD NI OBAMA

 

       Kon ang mga dumadapig ni Pres. Arroyo ang imong paminawon, siyay labing palaran nga pangu sa nasud.  Kay siyay labing una nga pangu sa habagatan silangang Asya ang pakigtagboan ni US President Barack Obama sa White House.  Pagmatuod kini, matod nila, sa kamahinungdanon sa relasyon tali sa Pilipinas sa Estados Unidos.

       Apan ang iyang mga kaatbang nagtuo nga sabonan ni Obama si Arroyo atol sa ilang tigom karong adlawa.  Matod nila di tinuod nga "gidapit" kon dili "gipatawag" ni Obama si Arroyo.  Aron patubagon sa mga pasangil sa laktod nga mga pagpamatay, apil nang giingong pagdagit ug pagpanamastamas sa militar sa usa ka American citizen.

-o0o-

       Lisod tuohan nga human niya isnaba ang nangaging mga pagsuway ni Arroyo pagpakigtagbo niya, mokalit lang og likoy si Obama ug mahinangpon nang makigsulti sa linawas sa lider nga way bisan gamayng ikatabang sa pagkabara sa health care ug ubang mga kontrobersiya karon sa iyang pamunoan.

       Mas tulugkaron ang kasikit sa tigom nilang Obama ug Arroyo sa Washington human sa kalit nga pagbutho ni Leon Panetta, ang bag-ong hepe sa Central Intelligence Agency (CIA), sa Malakanyang.  Tsamba ba lang nga nagsunod ang duha ka dinaliang tigom?  Tsamba ba lang sab nga nahunong ang sunudsunod nga mga pagpamomba sa Mindanao human sa "courtesy call" ni Panetta?

-o0o-

       Mas sayon tuohan nga gamiton ni Obama ang ilang panagtagbo ni Arroyo aron pagmatuod sa nahauna niyang mga pamahayag batok sa malupigong mga pamunoan, nga nagpabilin sa gahom sukwahi sa kabubut-on sa katawhan.  Mahimong dasonan ang nahauna niyang pasidaan nga ang mga lider samang Arroyo nahimutang sa sayop nga bahin sa kasaysayan.

       Apan ang mga turutot ni Arroyo di kapugngan nga magpasigarbo human sa tigom, nga tak-opan gikan sa mga sakop sa media, nga ang panagtagbo usa ka makasaysayanon nga bag-ong yugto sa panaghigalaay sa duha ka nasud nga nilungtad na sa daghan uyamot nga katuigan.  Saligi hinuon ang katakos sa pamunoang Obama paggamit sa media, daan ug bag-o, pagpalusot sa tinuoray niyang mga gipanulti atol sa tigom.

-o0o-

       Apan si Arroyo di mahitabong magpatara.  Ug si Obama di hingpit nga makaduot niya.  Sa gusto niya o sa dili, si Arroyo pa ang pangu sa Pilipinas sa mosunod nga usa ka tuig.  Mahimong, sama sa nangagi nga susamang mga tigom, pulos hanap nga mga pasumbingay lang gihapon ang atong madunggan, nga mahimong sabton ug lubagon pagpahaom sa tanang hingtungdan.

       Ang labing dakong eskandalo mao ang pagtan-aw sa panagtagbo nilang Obama ug Arroyo nga maoy motino sa kaugmaon sa nasud.  Ingon ini na ba gyod ta ka-desperado nga mohangad na lang sa mga langyaw aron pagkab-ot sa kausaban nga dugay na natong gipangandoy?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com  

Arangkada of Leo Lastimosa for July 30, 2009

          KALIBOTAN NI GLORIA

 

       Gisublisubli sa mga turutot ni Pres. Aquino pagpadayag ang pagsalig nga ang kasaysayan, sukwahi sa iyang mga kaatbang nga nitunglo na niya ngadto sa labing bangis nga silot sa pagpakagot sa iyang bag-ang sa way kinutobang sulad sa kasal-anan, moabsuwelto niya gikan sa mga pasangil sa nangalisbong kahiwian ug pagpanikas.

       Bakakan ba sab nila ang kasaysayan?  Suburnohan ba sab nila ang mga magsusuwat sa kasaysayan?  Ilaron ba sab nila ang umaabot nga kaliwatan aron kalimtan ang makiangayon nga mga pagduda sa iyang kalambigitan sa mga eskandalo nga nanguhong sa iyang pamunoan ug mao na lay tuohan ang way tihiktihik nila nga pagpangulipas?

-o0o-

       Sakto ang paniid sa usa ka obispo sa Simbahang Katoliko:  Kon tuohan ang mga gipanulti ni Arroyo sa iyang SONA, morang naa na sa langit ang Pilipinas; apan kon sud-ungon ang kahimtang sa kinabag-an sa katawhang Pilipinhon, nag-ilaid siya sa lapad nga katimawa ug inhustisya.

       Mahimong ang Pilipinas nga gihulagway ni Arroyo sa iyang SONA mao ang kalibotan nga nahimutangan niya ug sa iyang pamilya ug mga alyado—diin nahubog sila sa gahom, nagpabusdik sila sa tanang kapritso ug nagpatuyang na lang pagpangyatak sa katungod sa mga nangahas pagbabag sa yawan-on nilang mga tinguha.  Nganong magtagad man tuod siya pagtuki unsay kahimtang sa kalibotan sa ilang mga biktima?

-o0o-

       Katungod ni Arroyo ang pagpanalipod sa iyang kaugalingon.  Iyang katungod ang pagbawos sa iyang mga kaatbang.  Katungod ni Arroyo ang paghabwa sa iyang kahiubos ug pagpabuhagay sa tanang gitipigan nga kahimangod.  Makahimo siya paggamit sa labing lantip nga mga pung pagpadayag sa nag-alintabo niyang kasilag sa mga gipasanginlan nga nakapasakit ug nakapakuwaw niya.

       Apan di ang SONA maoy kapahungawan sa nagpuot niyang pagbati.  Di ang SONA maoy higayon nga ipasundayag ang iyang kapakyas pagpitol sa naghingapin niyang kamapagarbuhon ug kamaginukdanon.  Mas haom nga pahamtangan sa iyang kapalaaway ang magsige og yanguyango nga mga turutot ug mga sakop sa media nga hagbay rang naa sa payroll sa Malakanyang.

-o0o-

       Sakit nang daan alang sa katawhan nga ang kagamhanan nga mao untay ilang gitahasan pagpanalipod ug pagpalambo sa ilang mga interes mao na hinuoy nangunay pagtampok sa ilang bukubuko ug nisamot pagduot nila sa kaalaotan.  Mas sakit pa gyod kon ang kahigwaos sa katawhan nga kahatagan og katin-awan ang labihan nilang pag-antos bugtian lang og ulug-ulog nga silay labing palaran sa tanang linalang sa walog nga luhaan tungod sa kakugi ug katakos sa ilang mga pangu.

       Nakahibawo nang katawhan nga gisud sila sa bolsa.  Kanus-a sila makaamgo nga mahimo silang mosukol sa mga nagpahimus sa kahuyang sa ilang pagkabuakbuak?  Kanus-a sila magkahiusa sa paglingkawas ug pagbugtaw sa mas sanag nga ugma pinaagi sa pagtukod og mas makiangayong kagamhanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 29, 2009

              BAKAK SA SONA

 

       Ang mosunod mao ang akong giisip nga labing hilas nga mga linya sa SONA ni Pres. Arroyo:

1.   Gisugdan niya ang pakigpung pinaagi sa pag-ingon:  "Please join me in a moment of prayer for Pres. Aquino."  Apan human sa pila ka gutlo iyang gilumpong pagsaway si Aquino uban nilang Fidel Ramos ug Joseph Estrada:  "I am accused of misgovernance. Many of those who accuse me of it left me the problem of their misgovernance to solve. And we did it."

2.   Nangangkon siyag kalamposan sa kampanya paglaslas sa presyo sa tambal:  "I supported the tough version of the House of the Cheaper Medicine law over the weak version of my critics."  Apan ang iyang gipirmahan nga Cheaper Medicines Act mao ang gisaway niyang huyang nga bersiyon ni Senador Mar Roxas.  Gani ang probisyon nga gigamit pagpirma sa price control sa lima ka tambal kansang presyo wa laslasi sa mga kompaniya sa tambal iya sa samang bersiyon ni Roxas.  Gipasalamatan niyang mga kongresistang nangamahan sa "kusganong" bersiyon nga silang Cua, Alvarez, Biron ug Locsin (nga pulos niya alyado) apan giisnab si Hontiveros (nga iyang kaatbang).

-o0o-

3.   "Taxes should come from alcohol and tobacco and not from books. Tax hazards to lungs and livers, do not tax minds."  Apan ang iya ra sang buhatan, pinaagi sa Department of Finance, maoy nipahamtang sa eskandalusong buhis sa mga libro gikan sa ubang kanasuran.

4.   "Tinanggal natin ang miscellaneous fees para sa primary school. Hindi na kailangan mag-uniporme sa mga estudyante sa public school."  Apan daghan gihapong mga ginikanan ang gisiging-siging pagbayad sa way kinutobang amotan sa mga tulonghaan ug daghan gihapong mga bata nga wa pasudla sa klase kay wa intawoy ikapalit og uniporme.

5.   "Kaya nagsisikap tayong lumikha dito sa atin ng mga trabahong maganda ang sahod, so that overseas work will just be a career choice, not the only option for a hard-working Filipino."  Apan padayong gidasig ang mga Pinoy pagtrabaho sa gawas nga mapagarbuhong nipahibawo ang POEA nga 3,647 ka OFWs ang mobiya sa Pilipinas matag adlaw.

-o0o-

6.   "Lumikha tayo ng walong milyong trabaho, an average of a million a year, much, much more than at any other time." Apan ang National Statistics Office (NSO) nipahibawo nga unom ka milyon ra ka trabaho ang namugna sa pamunoang Arroyo gikan sa 2001 hangtod karong tuiga.

    7.  "I am falsely accused, without proof, of using my position for personal profit."  Unsa man diay tong iyang tingog nga nangayog usa ka milyon ka boto batok ni FPJ sa Hello Garci tapes, nga nakapugos niya pagpangayo og pasaylo niadtong 2005, ug ang hulagway sa iyang golf uban sa kadagkoan sa ZTE sa Shenzhen, China?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 28, 2009

              ALAS NI GLORIA?

 

       Nakatimaho og di mao ang mga kaatbang ni Pres. Arroyo sa pagsugot ni Pres. Barack Obama sa Estados Unidos nga magkatagbo sila sa Washington karong semanaha.  Mas bug-at sa pangagpas sa pipila nga sabonan ni Obama si Arroyo tungod sa giingong mga maniobra  paglugway sa iyang termino lapas sa 2010 ang kabalaka nga magkatakdo ang kahangol ni Arroyo sa gahom ug ang kaibog sa US sa Mindanao.

       Sa iyang mga pakigpung, si Obama nipasidaan nga inihap na lang ang mga adlaw sa kurakot nga mga pangu, nga nagpaugat pagpabilin sa gahom sukwahi sa kabubut-on sa katawhan.  Apan kasuklan bang laraw sa US sa Mindanao nga naumol sa wa pa siyang kalingkod sa White House?    

-o0o-

       Ang kanhi luyuluyong embahador sa Pilipinas alang sa United Nations, Rey Arcilla, nibisto nga ang determinasyon sa US pagbanhaw sa Bangsamoro Juridical Entity (BJE), nga makahimong mas sayon sa pagpabilin sa Amerikanhong mga sundawo sa Mindanao bisan di mahibalik ang mga baseng militar sa nasud, maong sa Mindanao na nagyampungad si US Ambassador Kristie Kenney, mahimong maoy alas ni Arroyo.

       Gideklarar sa Korte Supreme nga unconstitutional ang BJE.  Katugotan lang ni, matod ni Arcilla, kon usbon ang batakang balaod.  Nga mao say gikinahanglan aron kalugwayan ang termino ni Arroyo o mausab ang sistema sa kagamhanan ngadto sa parliamentary nga makahimo niyang primero ministro.

-o0o-

       Gitambagan ni Arcilla si Obama sa di pagpadayon sa BJE nga naumol sa iyang gipulihang pamunoan ni George Bush.  Hapit tanang lokal nga mga opisyal sa Mindanao nipasidaan nga kon ipamugos ang BJE, moalsa ang mga Kristiyanos ug mahimong magtukod og MCLF (Mindanao Christian Liberation Front).

       Matod ni Arcilla ang pag-usab sa konstitusyon alang sa BJE, samtang mo-garantiya nga magpadayon ang malipayong mga adlaw nilang Arroyo ug kaubanan, di motino sa kalinaw sa Mindanao.  Mahimong mosangpot hinuon sa mas lapad ug mas duguong kagubot.  Nga maoy makapabaraw sa bisan unsang laraw sa US sa Mindanao.

-o0o-

       Gilikay-likayan ni Obama si Arroyo atol sa kampanya, ug bisan dihang nidaog na siya pagka presidente sa US, tungod sa pasidaan sa sinaligan niyang mga magtatambag.  BJE ba tinuod ang hinungdan nganong iya karon nga gipasidunggan si Arroyo isip labing una nga pangu sa mga nasud sa ASEAN nga iyang gidapit sa White House?

       Apan ang kusganon nga mga pagsaway batok ni Arroyo nga gibangil daan sa Washington Times ug ubang konserbatibong mga pundok, pila ka adlaw sa di pang ilang panagtagbo, mahimong makaaghat ni Obama pagpatigbabaw sa iyang personal nga mga prinsipyo batok sa pangurakot ug kahakog sa gahom ug pagpig-ot sa demokratikanhon nga mga katungod sa katawhan—bahala na og ipasalig ni Arroyo ang langit ug yuta sa Mindanao.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 27, 2009

                WA MAG-APURA

 

            Basaha ning mga petsa nga momatuod sa morang umang nga kahinay sa pagpatuman ni Pres. Arroyo sa Cheaper Medicines Act:

·         Gipirmahan ni Arroyo ang Republic Act 9502 (nga ang hingpit nga ngan, Universally Accessible Cheaper and Quality Medicines Act of 2008) niadtong Hunyo 6, 2008, o usa ka tuig ug duha ka buwan nang nilabay;

·         Sa nisunod nga usa ka tuig ug napu ka adlaw, morang lanay nga aspalto nga gihinay-hinayan sa Department of Health pag-umol ang mga lagda sa pagpatuman sa balaod;

·         Niadtong Hunyo 16 karong tuiga, si Health Secretary Francisco Duque III nisumiter sa buhatan ni Arroyo sa rekomendasyon pagpahamtang og price control sa 22 ka labing gikinahanglang mga tambal;

·         Giyak-an ni Arroyo ang rekomendasyon sud sa tulo ka semana;

·         Hangtod nga nakahikay ang Pfizer Philippines og tigom uban ni Executive Secretary Eduardo Ermita aron pagpadayag sa ilang pagsupak sa price control niadtong Hulyo 2; ug

·         Wa lang gihapoy gihimo si Arroyo hangtod nga nakahikay na sang Pfizer og laing tigom uban nang Arroyo niadtong Hulyo 8.

-o0o-

            Nipaspas lang og dyutay ang lihok ni Arroyo dihang gibisto nang Senador Mar Roxas, ang nangamahan sa iyang giyak-an nga balaod, ang iyang kalangayan ug pakigtagbo sa Pfizer ug ubang higanteng mga kompaniya sa tambal.  Apan nahadlok kong makahilak lang gihapon ka sa kahadlok sa pagbasa sa mosunod nga mga petsa:

·        Human sa expose ni Roxas, diha pa mopahibawo ang Malakanyang nga gihatagan diay ni Arroyo og napu ka adlaw nga ultimatum ang Pfizer ug ubang mga kompaniya pagsumiter sa listahan sa mga tambal nga boluntaryo nilang laslasan ang presyo;

·        Nipahibawo si Duque nga niadtong Hulyo 18 nadawat sa iyang buhatan ang listahan gikan sa mga kompaniya sa tambal;

·        Nipahibawo dayon ang Malakanyang nga pirmahan nang Arroyo sa Hulyo 22 ang executive order nga mopahamtang sa price control sa mga tambal nga wa maapil sa listahan sa mga kompaniya; ug

·        Niabot ug nilabay ang Hulyo 22 nga way kamandoan paglaslas sa presyo sa tambal nga gipirmahan si Arroyo.

-o0o-

            Isip hanig sa SONA, si Duque nipahibawo nga tungod sa boluntaryong pagtabang sa mga kompaniya di lang 22 ka tambal ang malaslasan ang presyo, kon dili 43 na.  Human sa duha ka adlaw, giusab ni Duque ang pahibawo—72 na diay ka tambal ang mobarato, di hinuon 50% ang laslas sa tanan, ang uban 10% ngadto sa 40% ra.  Apan ang bisan unsang laslas sa presyo sa tambal ipatuman sa Agosto 15 pa.  Kay unya na pirmahan ni Arroyo ang price conrol dayon niyang biya alang sa Estados Unidos human sa SONA.

            Kinsay nag-ingon nga tua sa kabos nga mga pasyente kapusta si Arroyo?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 26, 2009

                BAG-ONG CORY

 

            Nagpadayon pa ang protesta nga gipangulohan ni Cory Aquino sa Fuente Osmena pagboykot sa tanang mga patigayon nga nahilambigit sa diktadura ni Ferdinand Marcos 23 ka tuig ug lima ka buwan nang nilabay dihang akong nadunggan sa gamay nakong radyo ang press conference nilang Fidel Ramos ug Juan Ponce Enrile nga nagpahibawo sa ilang pagbatok sa Malakanyang.

            Bisan awop kaayong signal sa Radyo Veritas, among gisibya ang naabtan nakong naghinapos nang bahin sa presscon gikan sa Kampo Crame.  Apan wa ning kapugong sa mga dumadapig ni Cory pagsuway pagbalitok sa among sakyanan sa Fuente.  Kay hapit tanang takna sa among sibyaanan sa kampanya sa pinilayng presidensiyal sa 1986 napalit sa KBL ni Marcos.

-o0o-

            Dihang nakalingkod na si Cory sa Malakanyang, lapad kaayo ang suporta nga iyang nadawat gikan sa mga Sugbuanon (nga maoy labing unang nimartsa batok sa diktadura, unom ka tuig sa wa pang Edsa Uno) nga ang komentarista sa among sibyaanan nga nanaway niya ila dayong gitunglo ug gipanghimaraot.

            Tungod sa pag-insistir sa mga dumadapig ni Cory nga lunsay siya, way bisan gamayng lama sa kahiwian ug busa angayang hatagan sa tanang tabang ug kahigayonan, si anhing Vic Abangan nisunod sa tuno sa mananabtan sa iyang pagsaway niya.  Nagduda kong wa tong katabang pagdugang sa mga tigpaminaw sa among sibyaanan.

-o0o-

            Apan ang mga pagsaway batok ni Cory inanayng natinuod.  Human nakaangkon sa kalibotanong pasidungog sa pagbanhaw sa demokratikanhong mga institusyon sa Pilipinas, ang gilusad niyang mga programa napakyas paghaw-as sa kinabag-an sa katawhan gikan sa katimawa.

            Ang iyang CARP way igong support services maong wa hingpit makapalingkawas sa mga mag-uuma gikan sa mga tigpatanto og puhonan sa pagtikad sa ilang umahan.  Ang iyang PCGG wa makapabilanggo og bisan usa na lang sa mga itoy ni Marcos, napamatud-an man ganing mga pagduda nga ang mga ahente sa PCGG mas kawatan pa kay sa mga kawatan nga ilang gigukod.  Nibiya siya sa Malakanyang nga nagbilin og krisis sa elektrisidad.

-o0o-

            Ang nahitabo ni Cory maoy nakapakumbinser nako nga way usa ka tawo, bisan presidente pa, nga makausab ning nasura.  Si Cory way nahimo pagbatok sa mga puwersa nga naglibot niya—tungod sa adunahang hut-ong nga iyang gigikanan ug sa kakuwag kasinatian pagsukol sa mga bitin sa bisan unsang pamunoan—maong nagpabilin, ug nilambo pa gani, ang sistema sa pagpahimus sa pipila ug sa pag-antos sa kinabag-an.

            Kon makatsamba ta pag-usab ug makapili og bag-o nga lider nga sama kaligdong ug kalunsay ni Cory—apan mas isog, mas takos ug mas nasinati sa panginahanglan sa nasud ug sa katawhan—nahadlok ko nga lubaon dayon siya human sa usa ka adlaw sa Malakanyang.  Kana kon makalikay siya sa hilo sa kusina.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 25, 2009

                        DAHUNOG SA BAHA

 

Cebu Normal University, Cebu City—Ang mga batan-on nitingog na.  Nagpakabana na sila.  Nanginlabot na sa kalihokan sa nasud ug sa kinabag-an sa katawhan.  Hinaot nga karong nakakaplag na sa ilang tingog, di na sila magpakahilom pag-usab.  Hinaot nga karong nagsugod nag panginlabot, di na sila mangiyugpos ug maghinan-aw lang.

Ang mga hamtong angayng mobukas sa ilang kasingkasing ug hunahuna.  Hinaot nga ilang hatagan og higayon ang mga batan-on nga makaumol sa ilang baruganan.  Ug makatanyag sa ilang kaugalingong mga sugyot paghaw-as sa nasud gikan sa katimawa nga iyang nahimutangan karon.  Ang mga kasaysayan sa paglingkawas sa nagkalainlaing kanasuran, apil na sa atong kaugalingong yutang natawhan, gisugdan di sa mga hamtong kon dili sa kabatan-onan.

-o0o-

            Ang mga nagtungkawo sa gahom—ang mga labing gamhanan ug ang mga labing adunahan—mas maayo pang manguros na lang daan.  Inihap na lang ang malipayong mga adlaw sa ilang pagpahimus.  Hapit na moabot ang adlaw sa panudya.  Hapit na motimbakuwas ang katawhan pagsakmit pagbalik sa ilang makiangayong luna ubos sa adlaw.

            Ang tinuorayng kausaban nia na.  Wa pa mabantang ang kinatibuk-ang bayhon apan, sama sa baha nga tinong mosunod sa pagbunok sa uwan sa patag ug kabukiran, di na kapugngan.  Mahimong gamay pa lang nga tubod ang pasiunang nakita.  Apan ang lapad nga kausaban nga mobanlas sa tanang mantsa ug kahiwian sa mga institusyon di na mapiog.

-o0o-

            Pasanginli kong nagdamgo.  Na sab.  Apan kon ikaw ang mahimutang dinhi sa tungatunga sa igang ug nagkadusingot nga lawod sa dasig, baskog ug naghigwaos nga mga batan-on ganuyon sab tingali sa pagpangandoy sa dugay nang gitinguha apan mas dugay nang gihikaw nga makiangayong kausaban.

            Salamat sa mga mensahe sa mga nangapil sa "Atong SONA."  Panagtigi sa pakigpung nga gipasiugdahan sa DYAB Abante Bisaya pasiuna sa SONA ni Pres. Arroyo karong Lunes.  15 ka mga tinun-an ang nangapil gikan sa nagkalainlaing mga kolehiyo ug unibersidad sa Sugbo.

-o0o-

            Ang gipasidunggan nga kampeyon sa mga maghuhukom mao si Alpi Andro Cabatingan sa CNU; ikaduha si Joanna Marie Hugo Fuentes sa UP; ug ikatulo si April Joy Seville sa STC.  Nangapil sab silang Adonis Paller sa CNU; Ana Loretta Andrada, Tweeny Malinao ug Barbara Anne Ocaba sa STC; Ma. Rodelyn Dahuya ug John Paul Obando sa CIT; Tiffany Montaña, Jun Niño Nalipay, Josie Coca ug John Paul Canasa sa USJ-R; ug Agnes Domasig ug Jocelyn Yuzon sa SWU.

      Ang tagduma sa "Atong SONA," si Edison delos Angeles, nga mas naila sa iyang kamaayong mokanta, maoy nakaluwat sa labing mahagitong mensahe:  "Karong nakasulti na, sugod na tag lihok."  Ang unos mohunong ra dayon.  Ang tubod mahimong mohubas ra gihapon.  Apan may nabatyagan ko nga ang atong nasaksihan mao nang sinugdanan sa kausaban nga di kabalibaran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 24, 2009

              SALIDA SA SONA

 

       Napakyas si Pres. Arroyo pagpirma sa kontrobersiyal nga executive order nga mopahamtang sa price control sa pipila ka mga tambal niadtong Miyerkules.  Ambot tungod ba lang ni sa naandang kaguliyang sa mga buhatan sa Malakanyang.  Kay ang palasyo may nipahibawo sa gitakdang pagpirma.  Wa magtagad ang palasyo paghatag og katin-awan nganong wa madayon ang ilang gipahibawong kalihokan.

       Mahimong tungod lang ni sa kadaghan sa mga gimbuhaton sa Department of Health (DOH) ug Department of Trade and Industry (DTI) pagsubli sa listahan sa mga tambal nga giboluntaryo sa mga kompaniya nga laslasan ang presyo.  Niadtong Miyerkules pa nasumiter ang rekomendasyon sa DOH ug DTI ngadto sa buhatan ni Arroyo.

-o0o-

       May sukaranan hinuon ang pagduda nga di ang naandang sapaw-sapaw nga burukrasya ang hinungdan sa kalangay pagpahamtang sa price control sa mga tambal.  Ang karakara sa Malakanyang sa niaging mga adlaw pagpahiyos sa kontrobersiya dunay duha ka tumong:

·        Una, ang pagpapas sa pagduda nga nakigkonsabo si Arroyo saa higanteng mga kompaniya sa tambal pagsabotahe sa balaod nga iyang gipirmahan kapin na sa tuig ang nilabay; ug

·        Ikaduha, ang pagsakmit gikan ni Senador Mar Roxas, nga maoy nakasalida pag-ayo isip kampeyon sa kabos nga mga pasyente, sa labing dakong bahin sa kredito sa paglaslas og hangtod katunga sa presyo sa labing gikinahanglan nga mga tambal.

-o0o-

       Giusab na sa Malakanyang ang ngan sa price control—gikan sa MRP (maximum retail price) ngadto na sa MDRP (maximum drug retail price)—tungod lang sa intriga sa turutot ni Arroyo nga ang MRP mahimong magkahulogan sab nga "Mar Roxas for President Movement."

       Laing gihimo sa Malakanyang mao ang pagdugang og mga tambal sa 21 ka labing gikinahanglang mga tambal nga naapil sa orihinal nga listahan nga gisumiter ni Health Secretary Francisco Duque III ngadtong Arroyo niadtong Hunyo.  Gawas sa 16 nga giboluntaryo sa mga kompaniya ug lima nga ipaubos sa MDRP, may laing 22 ka mga tambal nga gipasalig sa mga kompaniya nga laslasaan og gikan sa 10% ngadto sa 50%.

       Apan kinahanglan gihapong ipasabot ni Arroyo atol sa iyang SONA ang lisod masabtan nga pagyaka sa price control sa mga tambal atubangan sa di malalis nga pagpaburot sa higanteng mga kompaniya sa ilang ginansiya.

-o0o-

       Tabang mog bantay.  Magbaha ang maayong mga balita sa mosunod nga mga adlaw isip kabahin sa pagpangandam sa Malakanyang paghimo sa SONA karong Hulyo 27 nga "labing bantogan."  Mahimong mapugos ang mga kompaniya sa lana pagpatuman og mas dakong laslas sa presyo sa krudo ug gasolina aron pag-ulug-ulog ni Arroyo (sayon rang bakwion ang bisan unsang alkanse sa ilang ginansiya human sa SONA).

       Salamat ni Arroyo, ang SONA nahimong salida, inay subay sa labing mahinungdanong nahimo ug timon sa umaabot nga direksiyon sa kagamhanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 22, 2009

              HUWAT SA LASLAS

 

       Nakumbinser gyod si Pres. Arroyo sa iyang mga turutot:  Kon iyang pirmahan ang executive order sa MRP (maximum retail price) sa Cheaper Medicines Act nga way bisan gamayng kausaban, maangkon ni Senador Mar Roxas ang tanang kredito sa paglaslas sa presyo sa tambal sa Pilipinas; ug ang MRP mahimo nang magkahulogan nga "Mar Roxas for President."

       Maong gawas nga giusab ang orihinal nga listahan sa 21 ka tambal (sa akong pagsuwat ini, unom na lang ang mahibilin kay 15 na ka tambal ng giboluntaryo sa mga kompaniya sa tambal nga laslasan og 50%), giilisan pa gyong MRP ngadto sa MDRP (maximum drug retail price).

-o0o-

       Apan di tinuod nga si Roxas ray makapangangkon og kadaogan sa pagbarato sa tambal.  Sama kamahinungdanon ang papel sa ubang mga sakop sa House ug sa Senado nga nipasar sa balaodnon, ug bisan ni Arroyo nga maoy nipirma sa balaod.

       Ang postura ni Arroyo human napirmahan ang balaod maoy nakadaot niya.  Inay paspasan sa pagpatuman, naabtan og kapin sa tuig pag-umol sa mga lagda ug sekreto unang nakigtagbo sa higanteng mga kompaniya sa tambal.  Sa wa pa mangisog pagpirma sa kamandoan pagpahimutang sa piniling mga tambal ubos sa price control.  Maong di  mabasol si Arroyo nga bug-at kaayo og kamot nga mopirma sa kamandoan samtang magbarug ang nagngisi nga si Roxas sa iyang luyo.

-o0o-

       Mahimong bakwion sa mga kompaniya ang ilang boluntaryo nga paglaslas sa presyo sa tambal.  Mahimo ganing human gyod sa SONA ni Arroyo modeklarar nga nag-promo lang sila ug karong human nang SONA balik na sa naandang pagtumpi sa tanang matilok nga ginansiya.

       Ambot nganong nisugot si Arroyo nga di na lang iapil sa MDRP (nga mas permanente) ang mga tambal nga giboluntaryong laslasan ang presyo (nga labihan kakasamtangan).  Puslan man nga nag-price control na, human sa way kinutoban nga paglangay-langay ug paghiku-hiko, ug human sa pag-antos sa kabos nga mga pasyente sud na sa daghang katuigan, nganong ang-angon pa man gyod?

-o0o-

       Makahahadlok ang pasidaan sa mga kompaniya sa tambal nga ang pinugsanay nga paglaslas sa presyo mahimong mosangpot sa pagkataktak sa ilang mga mamumuo ug pagkahagba sa ilang operasyon.  Matod nila ang labing makaluluoy mao ang gagmayng mga kompaniya sa tambal, labi na kadtong mao pay pagsugod sa patigayon.

       Sa di pa ta mohilak alang nila, angayng paninglan ang mga kompaniya sa tambal sa mas dako nilang tulobagon:  Ang boluntaryong paglaslas og katunga sa presyo sa mga tambal nagmatuod sa dako nilang tubo sa nangaging kapid-an ka katuigan.  Nakatilaw bang mga mamumuo sa makiangayong bahin sa higanteng ginansiya?  Ug sukwahi sa pangangkon sa mga dagko, ang gagmay ug bag-ong mga kompaniya maoy makabentaha sa price control, kay maoy mohatag nilag kahigayonan nga maka-ambas sa mga nag-una nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 21, 2009

              PUOL NGA SONA

 

       Kon manakod ang baruganan sa mga senador ug party list groups, ang kataposang SONA ni Pres. Arroyo karong Lunes mahimong mokanaog sa kasaysayan nga giboykot sa labing daghang magbabalaod.  Sa akong pagsuwat ini, upat na ka senador ang nitino nga mopalta sa SONA, mas daghang nipasidaan nga di manambong kon makamatikod nga gamiton sa administrasyon ang hinugpong nga tigom sa duha ka bay balaoranan pagduso sa constituent assembly.  Ang party list representatives nitiyabaw nga gipul-an nag paminaw sa mga pamakak sa SONA.

       Mahimong pun-on sa Malakanyang ang gallery sa House.  Apan di kahulipan ang bakanteng mga lingkoranan sa mga magbabalaod.  Maanugon ang maayong mga balita nga gitan-ogan ni Arroyo.

-o0o-

       Usa sa gitan-ogan unta ni Arroyo, apan gibisto ni Senador Mar Roxas, mao ang boluntaryong pagpabarato sa mga kompaniya sa tambal sa ilang mga produkto.  Aron kapugngan ang price control nga gimando sa Cheaper Medicines Act, ang mga kompaniya nga gipangulohan sa higanteng Pfizer nidalidali pagtanyag sa paglaslas og gikan sa 30% ngadto sa 40% sa presyo sa 80 ka tambal.  Sukwahi ni sa ilang gipasalig nga 50% ngadto sa 60% nga laslas.

       Ang mopalta nga mga magbabalaod gikan na sa media coverage sa SONA mahibawo kon ipahamtang ba gyong Arroyo ang maximum retail price (MRP), human niya yak-i sud sa kapin sa usa ka buwan.  O dawaton ang alternatibong listahan nga gisumiter sa Pfizer ug ubang mga kompaniya sa tambal.

-o0o-

       Kon magpa-ulug-ulog si Arroyo sa boluntaryong paglaslas sa tambal, makapangangkon siya nga napanalipdan sa iyang pamunoan ang gawasnong merkado, sa way pagdangop sa price control nga mahimong makapaislag sa lab-as nga puhonan alang sa industriya.

       Apan mas dakong risgo nga mahiagom sa eskandalo nga gipahamtang batok niya sa mga kompaniya sa telepono.  Pila lang ka takna human sa iyang pagpasigarbo sa niaging SONA nga 50 sentabos na lang ang matag text message, gisupo siya sa telcos pinaagi sa pag-ingon nga promo ra to.  Ug tuod man, human sa unom ka buwan, gibalik sa P1 text.

-o0o-

       Kon wa pa motagam si Arroyo ug modangop gihapon sa mga pasigarbo nga mopuno sa SONA, may sukaranang mga magbabalaod nga di na magpagamit isip naghangad ug nagnganga nga props sa iyang salida.  Ang SONA maoy subay sa tibuok tuig nga labok sa iyang pamunoan, di tinan-ogan nga gimik nga giplantsa sa niaging pipila lang ka adlaw.  Ang SONA maoy timon sa umaabot, di pagpahibawo sa taphawng kaayuhan sa katawhan, nga kaniadto ra untang napahimuslan kon wa pa lang langaya alang sa SONA.

       Mahimong mabungog na sab si Arroyo sa pakpak sa matag linya sa SONA.  Apan nahibawo siyang binayran rang mga itoy ang naghinam-hinam sa SONA.  Nga ang kinabag-an mas naghandom nga nagpaabot sa iyang pagkanaog na sa katungdanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 20, 2009

                BITUON NI CERGE

 

            USJ-R Basak Campus, Cebu City—Gidapit ko sa CAMS (Cebu Alliance of Mass Communication Students) hulip ni Press Secretary Cerge Remonde alang sa tinuig nga tigom sa mga tinun-an sa MassCom sa walo ka mga kolehiyo ug unibersidad sa Sugbo.  Matod sa mga tigpasiugda di kalighot si Remonde sa iyang daghang mga gimbuhaton sa kaulohan.

            Maong labihan nakong ikoga pagkahibawo nga kami na hinuong duha ni Remonde ang mga dinapit sa CAMS.  Kay ang mga tigpasiugda nakapalaban diay sa bugtong linalang nga makalubag sa kabubut-on ni Remonde, ang iyang asawang si Marit, nga maoy nipasabot nga di mahimong iyang balibaran ang umaabot nga mga haligi sa media sa Sugbo ug sa nasud.

-o0o-

            Inay mobasa sa sinuwat niyang pakigpung, si Remonde nipili pagbatbat sa iyang kaugalingong kasinatian:  Gikan sa pagka reporter ngadto sa pagka sakop sa gabinete.  Matod ni Remonde bisan unsa pay tan-aw sa mga tinun-an sa iyang katungdanan—isip tigpamaba sa di popular nga pamunoang Arroyo—maisip nga nakab-ot nang kinapungkayan sa iyang propesyon (nitataw hinuon nga mobalik siya sa media human sa 2010 ug si Bien Fernandez, magtatambag sa CAMS, nipasumbingay nga mahimong ang gabinete di pa maoy labing taas nga katungdanan nga iyang makab-ot).

            Sa wa pa mahimuntog sa iyang katungdanan karon, si Remonde niagi pagka cub reporter, editor, komentarista, station manager, presidente sa lokal nga KBP ug labing unang taga probinsiya nga nahimong nasudnong presidente sa KBP sa wa pa malabwi nga unom ka sunudsunod nga termino.

-o0o-

            Usa sa mga pangutana sa mga tinun-an human sa pakigpung ni Remonde:  Kon dunay panagsungi, unsa may iyang palabihon—ang iyang mga prinsipyo isip sakop sa media o ang iyang mga gimbuhaton isip press secretary.  Nipasalig si Remonde nga ipatigbabaw niya ang pagsulti sa kamatuoran kay sa paglaban sa pamunoan.

Sa way paghisgot sa iyang pagka apiki sa eskandalo sa breast implant ni Arroyo (nga iyang gipanghimakak sa wa pa angkona sa presidente mismo), gitataw ni Remonde nga samtang mga magbabalaod sa administrasyon niuyon sa right of reply bill, kusganon niya kining gisupak.

-o0o-

            Bisan sa kahabog na sa iyang nahimutangan, segun pa gani ni Kongresista Raul del Mar siya ang Sugbuanon (di si Mayor Tomas Osmena ni si Gobernador Gwendolyn Garcia) nga labing gitahud ug gisaligan ni Arroyo, si Remonde di kapasanginlan nga nakalimot sa iyang gigikanan.  Ang iyang kaubanan sa media ug ang ubang karaan niyang mga higala mosulti nimo nga wa mausab ang iyang tinagdan.

            Mag-media man o magpolitiko human sa Malakanyang, ang mga tiil ni Remonde nagtugkad sa yuta.  Mopasidungog ka man o motamay sa iyang pagpamaba ni Arroyo, way makalalis sa kalayo na sa naabtan sa Argawanon, kansang ambisyon ug determinasyon mahimong nahaling sa kawad-on ug sayong pagkailo sa amahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 19, 2009

              KATAHOM SA CAN-ASUJAN

 

       Can-asujan, Carcar, Cebu—Gikan sa akong gitungtongan nga bungtod, morang mga hulmigas tan-awon ang gatosan ka boluntaryo nga makugihong nanghipos sa mga gapnod ug ubang basura gikan sa Can-asujan Dam, sa tinubdan nga mga sapa ug sa naglibot nga kalasangan.  Ang divers sa Navy nitidlom aron pag-ugkat sa basura nga niunlod na sa lawom nga dam.  Mga sakop sa kapolisan nga gipangulohan ni PRO 7 Director Lani-o Nerez maoy niatraka sa mas baga nga mga kawayan ug mga gapnod nga hapit na mobuni sa sapa sa silingang barangay sa Caligngan.

       Kabahin sila sa Kapamilya "Limpiyo Sapa" pagtimaan sa ika-13 nga anibersaryo sa DYLS 97.1 Lupig Sila.

-o0o-

       Among kauban sa ABS-CBN nga si Junrey Nadela, kansang pamilya lumad nga taga Carcar, maoy nikumbinser namo pagtabang paglimpiyo sa Can-asujan Dam.  Nakumbinser siya sa panginahanglan pagpahibawo sa katawhan sa hulga sa Can-asujan human sa tibuok adlaw nilang pamasol og tilapia sa dam uban sa iyang ig-agawng si Rudy Nadela, nga nipahuway na sa iyang trabaho sa Manila aron motingob na pagpanguma dinhi.

       Wa ko nila sultihi unsay nahitabo sa ilang pamasol.  Apan mangahas ko pagpangagpas nga di daghan ang ilang kubit.  Kay segun pang Diosdado Rosales, tagduma sa dam, busog nang mga tilapia sa abundang lumot nga di na sila molingi bisan unsa pay ipaon sa taga.

-o0o-

       Si Rosales nga maoy direktor sa National Irrigation Administration (NIA) sa Sugbo nihulagway sa Can-asujan Dam nga madanihon alang sa lokal ug langyawng mga turista.  P5 ray pulta sa pipila ka cottages nga ilang gitukod.  Gihangop ni Rosales ang laraw ni Mayor Patrick Barcenas sa Carcar pagtukod og swimming pool ug pag-ayo sa dan paingon sa dam aron mas daghang madani dinhi.  Ang NIA magtukod sab og walking trails alang sa ganahang mokatkat ug molugsong sa mga bungtod ug lugot.

       Ambot unsay imong gustong piknik.  Apan ang kabugnaw ug kalab-as sa huyuhoy ug ang tin-aw ug timgas nga kanaas sa awas sa dam, samtang nagkaon kog putong balanghoy nga nabulit sa muscovado, nakahingpit na sa akong adlaw.

-o0o-

       Ang labing dakong kapuslanan sa dam mao ang iyang dakong tampo pagpalambo sa kapin sa 700 ka ektaryang kahumayan ug mga utanon sa 12 ka barangay sa ubos nga nakapahimus sa patubig.  Kay napugngan na man ang pinatuyangan nga pag-awas sa tubig, nidagko ug nilawom ang duha ka tinubdang sapa—ang Can-asujan ug Pondol—nga nakatabang sab sa panginabuhi sa mga molupyo sa ibabaw nga naagian sa mga sapa.

       Gidasig ni Mayor Barcenas si Bob Malazarte, ang tagduma sa among Kapamilya Backyard Gardening Project, pagda sa mga eksperto sa organic farming dinhi aron madugangan pang kinaadman sa mga mag-uuma sa pagpalambo sa ilang kita ug kinaiyahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 18, 2009

                        LIKOY SA TAMBAL

 

            Ang gisugyot nga executive order sa maximum retail price (MRP), ang bag-ong ngan sa price control sa pipila ka mga tambal, niabot sa lamesa ni Pres. Arroyo niadtong Hunyo 16.  Bisan sa kamahinungdanon sa dokumento, nga gipasalig nga molaslas baleg 50% sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente, gipasagdan ning Arroyo nga siyam-siyaman sa iyang buhatan.

            Mas abtik ang Pfizer Philippines.  Nga nakahikay og tigom uban ni Executive Secretary Eduardo Ermita niadtong Hulyo 2 aron pagpadayag sa ilang kusganong pagsupak sa MRP.  Pagmatuod unsa kadako ang iyang braso, nakahikay ang Pfizer og ikaduhang tigom sa Malakanyang, ning higayona uban nang Arroyo, niadtong Hulyo 8.

-o0o-

            Hangtod niadtong Hulyo 8, way ek si Arroyo sa MRP.  Sa ato pa, sud sa tulo ka semana, wa magtagad si Arroyo pagpatuman sa probisyon sa balaod, nga (kon nakalimot na siya) iyang gipirmahan kapin na sa tuig ang nilabay, nga makaluwas unta sa kaliboan ka kabos nga mga masakiton gikan sa kamatayon tungod sa ilang kapakyas pag-abot sa gipaburot pag-ayong presyo sa mga tambal.

            Salamat sa pagbisto ni Senador Mar Roxas sa nangalisbo niyang pakigtagbo sa Pfizer ug ubang higanteng mga kompaniya sa tambal, nagkarakara na ron ang Malakanyang pagpasabot sa pagyaka lang ni Arroyo sa balaod nga iyang gipasidunggan nga makapalingkawas sa tanang katawhan, di lang sa mga suki sa Pfizer, gikan sa tunglo sa mahal nga tambal.

-o0o-

            Karon ingnan lang ta ni Arroyo nga wa niya pirmahi ang MRP kay 21 ra ka tambal ang nalista?  Nga ganahan siya nga mas daghan pang tambal ang mapaubos sa price control?  Nakalimot ba siya kinsay nag-andam sa listahan?  Si Health Secretary Duque III, nga iyang tinudlo, isip tagduma sa DOH nga (kon nakalimot siya) direktang ubos sa iyang buhatan.  Sa ato pa, si Arroyo ra say niunay og tamay sa iyang kaugalingong listahan.

            Nidangop si Arroyo ning desperadong pagtuwad ug pagbalitok aron pagtino nga di makapangangkon og kadaogan si Roxas nga nangambisyon pagbanos sa iyang lingkoranan.  Nga wa gani maayong pamatasan paghuwat niya nga maoy mopahibawo sa MRP atol sa iyang SONA karong Hulyo 27.

-o0o-

            Ang MRP mismo gidudahan sa mga nangamahan sa Cheaper Medicines Act.  Si Kongresista Risa Hontiveros sa Akbayan nipasabot atol sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya nga wa sila kahibawo giunsa pagtakda ni Duque ang presyo sa MRP ug kon nganong 21 ra ka tambal ang nalista.  Apan alang nila ang pagpirma sa executive order sa MRP mas maayo na lang kay sa wa.  Kay mahimo ra mang usbon unya kon makaplagang kuwang.

            Lahi si Arroyo.  Inay ipasabot ang pagdumili pagpahamtang sa price control nagpasalipod na hinuon sa kakuwang sa kumpetinsiya tali sa mga kompaniya sa tambal—nga nagpadayon hangtod karon tungod sa iyang pagpabaya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 17, 2009

                LUSOT APAN LUKOT

 

            Nakakita na gyod og lusot si Pres. Arroyo.  Wa niya pirmahi ang gisugyot nga executive order nga mopahamtang unta og price control sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente di tungod kay nakigkonsabo siya sa higanteng mga kompaniya sa tambal, suma sa pasangil ni Senador Mar Roxas, kon dili tungod kay nagpabiling huyang ang kumpetinsiya tali sa mga kompaniya sa tambal, unom ka buwan human sa pagpatuman sa Cheaper Medicines Act.

            Si Health Secretary Francisco Duque III ang nipatin-aw sa wa pagpirma ni Arroyo sa MRP (maximum retail price) sa 21 ka tambal nga iyang gisumiter niadtong Hunyo 16.  Aron tingali makapanghunaw si Arroyo kon mosamot ang kontrobersiya.

-o0o-

            Angayng mag-andam og mas katuohan nga katin-awan ang Malakanyang.  Kay mora na hinuon nga iyang gibasol ang balaod nga napakyas pagpalambo sa kumpetisyon tali sa mga kompaniya sa tambal.  Nga di makiangayon kay wa pa man hingpit nga mapatuman ang balaod—salamat sa iyang pagdumili pagpatuman sa usa sa labing mahinungdanong probisyon, ang pagpahamtang og price control sa labing gikinahanglan nga mga tambal.

            Ang katin-awan nga giluwatan ni Duque nibuong sab sa kaligdong sa iyang buhatan.  Sama rang gipasanginlan siyang Arroyo nga nagpataka lang sa pagsugyot og sulbad nga di maoy makasulbad sa suliran.  Maglisod hinuon si Arroyo pagpasabot nganong mas epektibo ang iyang pagyaka sa MRP ug ang pagpabaya sa kamahal sa tambal.

-o0o-

            Nakabantay tingali sa kataphaw sa ilang pagbasol sa kakuwang sa kumpetisyon, ang Malakanyang nipaapas og laing katin-awan:  Wa pirmahi ni Arroyo ang MRP kay gigamayan ra siya sa gilista ni Duque nga 21 ka tambal, gusto niyang ipatuman ang 50% nga laslas sa presyo sa mas daghang tambal.

            Nipuno ang palasyo nga nakigtagbo si Arroyo sa mga kompaniya sa tambal sa niaging semana aron pag-awhag nila pagpatuman og mas dakong usbaw sa mas daghang tambal.  Ug gipahamtang ni Arroyo ang ultimatum:  Napu ka adlaw, o hangtod lang karong Sabado.

-o0o-

            May gamayng buslot ang paapas sa Malakanyang.  Segun sa mga opisyal sa mga kompaniya sa tambal, nga nitambong sa tigom sa palasyo, sila ang nisugyot ngadtong Arroyo nga boluntaryo silang molaslas sa presyo sa mas daghang tambal.  Di na ta mahibung nganong nakaako ang Malakanyang paglubag sa sulti sa mga kompaniya sa tambal.  Kay ang palasyo kadaghan na man molubag sa mga pamahayag ni Arroyo mismo.

            Nagkauyon hinuong Malakanyang ug mga kompaniya sa tambal—kon di masumiter ang bag-ong lista sa mga tambal sa Sabado, Hulyo 18, pirmahan ni Arroyo ang MRP.  Laing balitok.  Dasonan diayng Arroyo ang lista sa 21 ka tambal nga gihulagway nilang kuwang, ug ang MRP sa balaod nga ilang gisalikway nga napakyas pagdasig sa pinuhalay sa presyo sa tambal.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 16, 2009

              TAGULILONG NGA LOAD

 

       Sige kong makmak ni Health Secretary Francisco Duque III tungod sa iyang pamolitika ginamit ang DOH ug ang kampanya batok sa A (H1N1).  Apan ako siyang pasidunggan sa pagbalibad sa gitanyag nga lima ka milyon ka "sulit" discount cards nga balor og P100 milyones bugti sa pagsibog sa maximum retail price (MRP), nga maoy bag-ong ngan sa price control sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente.

       Hinunoa, giduso ni Duque ang executive order sa MRP ngadto sa buhatan ni Pres. Arroyo sa niaging buwan.  Ang pagyaka sa MRP ug kinatibuk-ang balaod nga mopaubos sa presyo sa tambal bunga sa paglikoy ni Arroyo.  Di sa pagpabaya ni pangurakot ni Duque.

-o0o-

       Hangtod sa akong pagsuwat ini, nagpabiling taas ang presyo saa tambal sa Pilipinas.  Kapin na sa usa ka tuig human napirmahi ni Arroyo ang Cheaper Medicines Act.  Kapin na sa buwan human gisumiter ni Duque ang MRP.

       Bisan unsa pay hinungdan sa kalangay—ang duha man ka tigom nga gihikay sa Pfizer sud sa Malakanyang, o ang pagtuyo ni Arroyo paglangay sa bisan unsang mahinungdanon nga pahibawo hangtod sa iyang SONA karong Hulyo 27—angayng manubag si Arroyo sa iyang gimugna nga dakong eskandalo:  Ang pagsabotahe sa balaod nga mopalingkawas unta sa mga pasyente gikan sa kamatayon tungod lang kay wa silay ikaabot sa pinatuyangan nga pagsaka sa presyo sa tambal.

-o0o-

       Angayng hangpon ang kaso nga gitakdang ipasaka sa mga konsumidor batok sa higanteng mga kompaniya sa telepono.  Nga ilang gipasanginlan—ug may abunda silang sukaranan—nga nangawat sa loads sa ilang phone cards.  90% sa 70 milyones ka mobile phone subscribers ang naggamit sa pre-paid cards.  Ang nangawagtang nga loads sud na sa daghang katuigan mokabat na og binilyon ka pesos.  Dakong balikas ang pagkumpisal sa National Telecommunications Commission (NTC) nga way bisan usa sa mga biktima ang ilang natabangan.

       Nagkonsabo ang kahigayonan batok sa mga konsumidor:  Ang kahasol sa pagreklamo, ang kainutil sa NTC ug ang kadagko sa mga kawatan.  Hangtod karon nga nagkahiusa na sila pagkiha.

-o0o-

       Ang paghiusa ug pagpangisog sa mga konsumidor di hinuon igo nga garantiya nga kahatagan silag hustisya.  Sama sa nahiagoman sa mga konsumidor sa lana.  Nilampos na sila pagkumbinser sa hukmanan pagmando pagpaabli sa mga libro sa mga kompaniya sa lana.  Apan ang kagamhanan nakigkonsabo na hinuon sa higanteng mga kompaniya sa lana pagbabag sa ilang pagsusi sa way kinutoban nga pagpaburot sa ginansiya sa lana.

       Ang pakigbisog alang sa kaangayan di sayon.  Labi na kon ang kagamhanan, nga mao untay gitahasan pagpanalipod sa kaayuhan sa kinabag-an sa katawhan, adto mopusta sa mga mapahimuslanon.  Apan ang nagkahiusa ug nagpakabana nga katawhan di mahimong luukon hangtod s hangtod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com