Arangkada of Leo Lastimosa for September 2, 2011

Budhi sa suholan


Ambot tungod ba kaha sa pag-insistir sa mga negosyante hangtod sa kataposang gutlo nga itlog ang ihatag sa mga mamumuo, o sa pagbalikbalik sa National Economic Development Authority (Neda) ug Department of Trade and Industry (DTI) nga luya ang mga negosyo sa Sugbo ug Central Visayas sa paghatag og bisan unsang uminto, mas dako kay sa gipaabot ang P20 nga uminto sa suholan nga giaprobahan sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7).
May sukaranan silang Atty. Ernesto Carreon ug Marianito Ventura, labor sector representatives sa RTWPB 7, pagsalikway sa nauyonan nga kantidad.  Apan ang mga anak sa singot nga gisigehan og insulto nilang DTI 7 Director Asteria Caberte ug kaubanan nangandam nang daan sa mas gamayng uminto.  Kon duna man.

-o0o-

Wa na magpasabot nga makiangayon ang usbaw.  Sakto si Atty. Carreon:  Ang P20 mas gamay kay sa P18 nga uminto nga naumol kapin sa tuig nang nilabay atubangan sa mas ubos nga bili sa peso, mas taas nga presyo sa lana, mas taas nga plitehan ug mas taas nga presyo sa inadlawng palaliton.
Mas nabiyaan ang atong suholan sa Metro Manila.  Kay mas dako ang ilang kataposang uminto (P22) ug mas sayo nga napatuman (Mayo 9).  Tungod sa pagtugot sa gobyerno sa mas taas nga presyo sa lana ug LPG dinhi sa ato, mas lisod ipasabot nganong labaw og P121 ang minimum nga suholan sa kaulohan (P426 ang ila, P305 ra ang ato, wa pa gani mahibaw-i kanus-a mapatuman).

-o0o-

Duha ka buwan ang nilabay, ang mayoriya sa mga sakop sa RTWPB 7 niinsistir pa nga way sukaranan ang bisan unsang uminto sa suholan.  Unsa may nahitabo niadtong Hulyo ug Agosto nga niuyon na man sila karon sa P20 nga uminto?  Gihuptan nang daan sa ilang mga buhatan ang mga numero sa pagbarato sa peso ug pagmahal sa lana, plitehan ug mga palaliton.  Nganong nipili man sila sa pagpamostura?
Kinsa may mopatubag nilang Caberte, Neda 7 Director Efren Carreon ug Management Representatives Charles Streegan ug Hidelito Pascual sa pagpalabi sa ilang opinyon kay sa di malalis nga mas pait nga kahimtang sa mga mamumuo?

-o0o-

Ang Kongreso, nga maoy orihinal nga naghupot sa gahom pagtakda sa suholan, angayng mosusi sa salida sa wage boards matag karon ug unya.  Kon wa pa magpabaya ang atong mga magbabalaod, kay gipalabi ang way kapuslanan nilang mga raket, kalikayan unta kining makauuwawng eskandalo nga mas nabiyaan na pag-ayong Sugbo ug ubang mga lalawigan sa Metro Manila nga nabuhong nang daan sa tanang infrastractura ug ekonomikanhong kalamboan.
Ang Kongreso angayng mopahinumdom sa mga sakop sa wage boards nga di sila independenteng republika.  Nga makapatuyang sa ilang gibati.  Sa ingon, makaamgo silang Caberte ug kaubanan nga, bisan sa ilang ka-feeling hawod, mga suluguon ra diay sa katawhan.  Nga ang mayoriya mga anak sa singot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 1, 2011

Paugat sa suholan


Sa di pa motuo ang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7) sa ilang propaganda nga independente silang republika, nga makahimo bisan unsay ilang gusto mahitungod sa suholan sa mga anak sa singot sa Sugbo ug Central Visayas, angay silang pahinumdoman nga:

• Ang ilang gahom di orihinal, kay hinatag ra sa Kongreso kansang mga sakop nalinga sa ubang mga gimbuhaton (hinaot nga mas mahinungdanon) kay sa tinuig nga pagtuki sa suholan;
• Ang ilang trabaho mao ang pagsubli, di ang pagluok, sa suholan sa mga mamumuo; ug
• Tinudlo sila ni Presidente Noynoy Aquino nga hagbay rang nag-apura sa pagpa-uminto sa suholan.

-o0o-

Nagkadugay, nagkataphaw ang mga pangangkon sa mga representante sa gobyerno ug mga negosyante sa RTWPB 7 nga way sukaranan ang pagpausbaw sa suholan.  Septiyembre na ug busa nisamot pagsiwil ang ilang opinyon nga huyang ang lokal nga ekonomiya ug mameligrong manera ang mga negosyante kon moluwat og bag-ong wage order.
Busa mapaubsanon ko nga moawhag sa mga sakop sa RTWPB 7 sa paghukngay nga mga numero sa ekonomiya nga mas mahikap kay sa ilang naandang kahakog:

• Ang Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) niingon nga ang ekonomiya takos nga makahatag og hangtod P25 nga uminto sa suholan; ug
• Napatuman na ang P426 nga minimum nga suholan sa Metro Manila ug wa pay bisan usa ka negosyo nga nanera.

-o0o-

Tulo ka dagkong job fair ang mosugat sa buwan sa Septiyembre karong tuiga.  Kaliboan ka trabaho ang ma-aplayan--ug hinaot nga motakdo sa educational attainment, o kasinatian sa trabaho, o pagbansay-bansay nga nakuha--sa mga aplikante sa mosunod nga kalihokan:

• Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Bais City sa Negros Oriental karong Huwebes ug Biyernes, Septiyembre 1 ug 2;
• Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Naga City sa habagatang Sugbo karong Biyernes, Septiyembre 2; ug
• Kapamilya Mega Local Job Fair sa Abellana National School Gym karong Sabado, Septiyembre 3, ubos sa pagduma sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP) sa Cebu City government.

-o0o-

Dul-an sa duha ka gatos ka bags sa dugo ang natigom sa Kapamilya Blood Donation Campaign tibuok adlaw niadtong Lunes, Agosto 29, National Heroes Day.  Bisan holiday, ug inay mopahuway o mamakasyon o magkiat-kiat, ang blood donors nagpanon aron pagsunod sa bayanihong buhat sa atong katiguwangan--ang paghatag og dugo, ang gasa sa kinabuhi--paingon sa duha ka buwag nga venues sa kalihokan:

• Sa main lobby sa Chong Hua Hospital sa uptown area sa Dakbayan sa Sugbo; ug
• Sa Gaisano Grand Fiesta Mall sa Tabunok, Talisay City uban sa Philippine National Red Cross (PNRC).

Kay ang usa ka bag nga dugo makaluwas man og hangtod sa tulo ka kinabuhi, kapin sa 500 ka kinabuhi ang matabangan sa bag-ong mga bayani.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 31, 2011

Kaluoy sa OFWs

Aplikante og trabaho sa gawas sa nasud nidangop sa BMPM (Bayan Mo, i-Patrol Mo!) sa DYAB Abante Pa, Bisaya aron pagreklamo nga gitanggong sa usa ka employment agency ang iyang pasaporte.  Kini tungod sa iyang kapakyas pagbayad sa P3,000 sa medical examination, letrato ug ubang panginahanglan.  Naneguro ang ahensiya nga makabayad ang aplikante sa iyang obligasyon.  Labi na nga gibakwi na niya ang aplikasyon.

Ilegal ang gihimo sa employment agency.  Giklaro na sa mga hukmanan ug nagkalainlaing mga buhatan sa gobyerno sa makadaghan na uyamot nga higayon nga di mahimong tanggungon ang pasaporte tungod sa utang sa pribadong mga kompaniya, o bisan sa utang sa buhis sa gobyerno.

-o0o-

Gitawgan dayon nilang June Berongan ug Tisha "Inday Tikay" Ylaya, mga tagduma sa BMPM, ang gireklamohan nga ahensiya.  Ang babayeng tagduma nipasabot dayon nga mahimo pang laslasan ang P3,000 nga bayranan kon tarungon lang sila og istorya sa aplikante.  Matod niya mahimong di na lang sila mangolekta sa P500 nga bayranan sa withdrawal letter ug sa laing bayranan sa letrato.  Bisan ang P1,500 sa medical exam mahimo ra gihapong sabutsabotan.
Nganong pabayron man ang aplikante og P500 sa pagbakwi sa iyang aplikasyon?  Nganong mahal man kaayo ang medical exam, letrato ug ubang bayranan?  Ug nganong nikalit man lang og hiyos dihang nidangop nang aplikante sa radyo?

-o0o-

Gidasig namo ang aplikante sa pagdangop sa Philippine Overseas Employment Agency (POEA) nga maoy naghatag og lisensiya sa employment agencies.  Di siya maoy una, ug nahadlok ko nga di maoy kataposan, nga biktima ning dugay na kaayong raket sa mga ahensiya pagtanggong sa mga pasaporte.
Daghan nang nasakpan ang gobyerno apan wa pay bisan usa nga napasakaan og kasong kriminal.  Pulos ra pasidaan ang nadawat sa employment agencies nga nitanggong sa mga pasaporte.  Hinaot nga mas kusganon nang mga lakang ang himuon aron wa nay dugang aplikante nga maabusohan.

-o0o-

Ang gireklamohan nga ahensiya niinsistir nga ang pagtanggong ra sa pasaporte ang ilang bugtong garantiya nga makabayad ang mga aplikante.  Kay lahi sa ubang karibal nga mga ahensiya, segun sa tagduma, wa sila mangolekta og placement fee.
Nga laing salawayon nga raket.  Madani tuod pag-ayo ang daghang aplikante sa magsinggaak nilang propaganda nga way placement fee.  Uwahi nang madiskubrehan nga mabunalan gihapon ang mga aplikante og mga bayranan nga bunyagan og laing ngan.  Apan kasagaran mas dako pa kay sa placement fee.  Nga, ubos sa mga lagda nga kanunay sang mataligam-an pagpatuman sa POEA ug ubang mga buhatan sa gobyerno, di molapas sa usa ka buwan nilang suholan.
Kaluoy sa aplikante nga nidangop sa BMPM ug ubang sama niya.  Kay klarong nagkonsabo ang POEA ug employment agencies paglawog nila ngadto sa tirong.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 30, 2011

Kayamukat ni Noynoy



Laing problema sa nagkayamukat nga pagpanghatag sa fuel subsidy cards ubos sa Pantawid Pasada Program ni Presidente Noynoy Aquino:  Ang pipila pa lang ka smart cards nga naapud-apod (wa pang kaabot og 30% sa labing uwahing ihap sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud) gi-negosyo sa pipila ka PUJ operators, inay ihatag ngadto sa ilang mga drayber nga maoy tinuod nga beneficiaries.
Resulta ni sa usa sa labing dakong buslot sa programa:  Ang mga drayber nga maoy gustong tabangan di direktang makakuha sa smart cards.  Kay operators ray makahimo pagdawat.  Ang bugtong mahimo sa mga drayber mao ang pagpangaliya nga palabihon sa operators ang simpatiya, di kahakog.

-o0o-

Ang ka-brayt sa mga naglibot ni Presidente Aquino nagmalampuson pagbutang og daghang sapaw sa proteksiyon sa smart cards--may franchise number, may chassis number ug may license plate number sa sakyanan aron pagseguro nga ang rehistrado ra gyong PUJs ang makadawat sa benepisyo.
Apan way bisan usa nila nga nakahunahuna unsaon pag-diretso paghatag ang cards ngadto sa mga drayber.  O kon unsaon pagbadlong ang PUJ operators nga gipasanginlan nga namaligya sa cards ngadto sa mga drayber baleg P500 matag usa (ang matag card may sud nga P1,050).  Klarong pulos naglutaw sa ilang plano.  Kon may nakahigayon pa lang unta pagpatugkad sa ilang tiil sa yuta, kalikayan unta ning kaguliyang.

-o0o-

Mao diay tingali nga nangopya na lang si Aquino sa mga programa sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo--apil nang 4Ps (Pantawid Pamilyang Pilipino Program) nga kusganon niyang gisaway sa diha pa sa oposisyon.  Nabalaka diay tingali nga mabulilyaso na sab kon mag-umol og ilang kaugalingong mga programa pagtabang sa labing nagkinahanglan nga mga hut-ong sa katilingban.
Unsaon man pagkab-ot ang kausaban nga iyang gisaad kon ang labing dagkong mga programa nga iyang gipatuman pulos kinopya sa nangalisbong pamunoan?  Mokalit ba lang kanindot ang samang mga programa, nga kaniadto rang gi-kuwestiyon, tungod lang kay siya nay nagpatuman?

-o0o-

Ang akong gikahadlokan mao nga nagsugod na og sud ang garbo sa pamunoang Aquino.  Timaan ini mao ang ilang pagdumili pag-usab sa Pantawid Pasada Program bisan klaro nang wa magkadimao.  Hangtod karon way bisan usa sa mga tigpasiugda nga nangayo og pasaylo ug niangkon og responsibilidad sa higanteng pataka.
Maong nabalaka na ko sa ilang pagsalikway sa tanang pasangil sa pangurakot sa 4Ps nga gigahinan og binilyon ka pesos.  Ang sibaw nga mga reklamo sa kaligdong pagpanglista sa beneficiaries ug ang nabisto nga pagpamaligya sa ATM cards sa beneficiaries ngadto sa loan sharks maoy pipila lang sa mga timaan nga ang programa posibleng di maoy tinuod nga tubag, hinunoa mahimong makapasamot pa, sa lapad nga katimawa nga padayong nahiagoman sa kinabag-an sa atong katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 29, 2011

Krimen sa RTWPB

Napapas ang bisan unsang nahibilin nga pagduda kinsay tinuod nga hawod sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) sa Central Visayas atol sa public hearing nga ilang gipatawag sa niaging semana pagpaminaw sa mga uyon ug supak sa uminto sa suholan.

Dihang gisugdan na ni Atty. Ernesto Carreon, usa sa labor sector representatives, pagsaway si DTI Regional Director Asteria Caberte, usa sa mga representante sa gobyerno, tungod sa hugtanong pagsupak sa usbaw, gihunghongan dayon ni Caberte si Labor Regional Director Exequiel Sarcauga, tsirman sa RTWPB 7.  Kinsa nisuwat sab dayon og note ug gitunol nganong Carreon.  Pagkabasa ni Carreon sa mubo nga mensahe, gitapos dayon ang iyang pakigpung.

-o0o-

Hangtod kanus-a man silang Sarcauga, Carreon ug kaubanan nga magpa-ituy-itoy ni Caberte?  O, ang mas maayong pangutana, kanus-a man sila magsugod pagbarug alang sa ilang gituohan nga matarung, bisan unsa pay sulti ug bisan unsaon pa sila og baraw nilang Caberte ug sa iyang mga kakonsabo?
Kon hangtod karon nagtuo pa si Sarcauga nga ang iyang gimbuhaton mao ra ang pagbuak kon magtabla ang botasyon mas maayong mamutos siya sa labing daling panahon.  Kon nagpaabot gihapon nga magkauyon ang labor ug management, angayng magsugod og pangaliya alang sa milagro.  Hinaot nakaamgo na si Sarcauga nga ang iyang kataphaw ug katalawan maoy nakahikaw sa mga anak sa singot sa Central Visayas sa makiangayon nilang bahin sa produksiyon.

-o0o-

Ang kaluod sa katawhan sa nangalisbong eskandalo nga gipasundayag sa mga sakop sa RTWPB 7 gipadayag nila sa mosunod nga mga sugyot pinaagi sa text messages nga nadawat sa "Arangkada" sa DYAB Abante Pa, Bisaya!:

• Angayng palingkuron sab sa RTWPB 7 ang mga representante sa Petron, Shell ug Chevron aron pagseguro nga sige lang uminto;
• Tungod sa presensiya nilang "Sar-cagaw" ug "Ca-dirty," ang RTWPB angay nang tawgon nga Regional Tripartite Waste Processing Board; ug
• Kon dunay naglibog unsang matanga sa basura ang taga RTWPB, malata ba o di malata, angay silang ideklarar nga residual waste, pasabot di na gyod kapuslan pa.

-o0o-

May mas mapuslanon hinuong mga sugyot mahitungod sa nalangay na pag-ayong trabaho sa mga sakop sa RTWPB 7 sa ilang duha ka sunudsunod nga tigom karong Agosto 31 ug Septiyembre 1:

• Angayng itandi ang presyo sa nag-unang palaliton sa Agosto sa niaging tuig, kanus-a giluwatan nilang kataposang wage order, sa mga presyo sa Agosto karong tuiga, kana kon tinuod gyong may price monitoring ang DTI ug kana kon, lahi ni Caberte, may motuo pa sa mga numero sa ilang buhatan; ug
• Angayng patubagon silang Sarcauga, Caberte ug ubang mga sakop sa RTWPB 7 sa labing dako nilang krimen:  Ang pagtugot sa P141 nga kalainan sa inadlawng minimum nga suholan sa Central Visayas (P285) ug Metro Manila (P426).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 28, 2011

Online nga tipiganan


Usa nako ka kauban sa trabaho minghoy og dagway nga nitambong sa sinemana namong tigom.  Di na moandar ang iyang laptop.  Giingnan siya sa among IT nga mahimong naguba nang iyang hard disk.  Mahimong tungod sa virus o laing hinungdan.  Nikumpisal siya nga mahimong way ikatampo sa among tigom kay ang tanan niyang dokumento natanggong sa laptop nga di na niyang kaablihan.
Ako siyang gikomedyahan nga kon di sab moandar ang akong PC ako lang sikaran og hinay.  Nananghid ko niya.  Dihang nisugot, ako tuod nga gibundak sa lamesa ang laptop ug, sa kahibung namong tanan, niandar na.  Nipahiyom ang among kauban ug naka-report siya.

-o0o-

Ang akong kauban wa mag-inusara sa iyang suliran.  Kapila na ta makapangawot sa di katol kay ang atong mga dokumento, apil nang kinaham natong mga letrato, MP3 ug video files, di na nato makita kay giingnan ta sa computer technician nga ni-crash ang hard disk sa atong computers.
Di sab ta sama kasuwerte sa among kauban.  Kansang laptop posibleng may luag lang nga koneksiyon nga nagtapot pagbalik dihang gibundak.  Kasagaran nato modalidali na lang og panamilit sa mga dokumento ug files nga di na nato igkita.  May daghan nang software pag-recover sa nangawa nga data apan alang natong ordinaryong mga linalang komplikado na kaayong proseso.

-o0o-

Duna hinuon koy yanong sulbad nga ikasugyot.  Aron di na kuyawan nga may dokumento o files pa nga mawa, maayo tingaling ato nang gakson ang gitawag nga "cloud computing."  Sumpay sa atong nahisgutan, daghan nang paagi unsaon paghimo og backup sa atong mga dokumento o files online.  Aron nga bisan unsa pay mahitabo sa atong hard disk, luwas ang mga dokumento ug files ug sayon nga makuha sa laing computers.
Imbitahon tika pagsuway sa Google Docs.  Nga mohatag nimo og hingpit nga kagawasan pag-upload sa bisan unsang dokumento (Word, Excel, Powerpoint, PDF ug uban pa), letrato (JPEG, BMP, GIF, RAM), video, o audio (MP3, OGG, WAV) files.  Naka-upload na kog tibuok libro (PDF nga 100 MB) ug sa akong kinaham nga mga kanta sa Beatles.

-o0o-

Ang mas maayo hinuong backup sa mga letrato mao ang Picasaweb.  Nga mas maayo pa kay sa Flickr ug Facebook (nga nipadako sa ilang mga letrato sugod gahapon) kay mosugot nga i-upload ang mga hulagway sa orihinal nilang gidak-on.  Gawas nga way limitasyon sa ma-upload nga mga letrato.
Ang laing alas sa Google Docs ug Picasaweb mao nga dali ra kaayo nimong ma-share ang imong mga dokumento o files.  Di na kinahanglang i-download na sab sa desktop ug i-attach sa email.  Motuslok lang sa share button nga motugot nimo pag-email diretso.  O, kon di pribado ang imong mensahe, mahimo sang i-publikar ang dokumento aron makita sa tanan sa tibuok kalibotan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 27, 2011

Kampeyon sa langay


Wa gyod diay magdali ang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7).  Giuswag na sab nila, once more with feeling, ang pagtuki sa uminto sa suholan.  Ang lusot nila ning higayona mao nga giumol pa nila ang mga lagda sa deliberasyon.
Nga arang-arang kay sa nangagi nilang rason sa pagkanselar sa nangaging mga tigom human nisibaw ang awhag pagpausbaw sa suholan tungod sa mas apiking kahimtang sa mga anak sa singot sa Sugbo, Bohol, Negros Oriental ug Siquijor.  Pananglitan, may usa ka tigom sa RTWPB 7 nga wa mapahigayon kay ang mga sakop nanambong og press conference pagpahibawo sa kalihokan sa Labor Day.

-o0o-

Lisod sabton nganong karon pa sila mag-umol og mga lagda sa delibrasyon sa usbaw sa suholan.  Nadeklarar nang "supervening condition" ug napahigayon nang public hearing, unya wa pa diay silay gisubay nga mga lagda?  Nakabuylo nang proseso, hapit na gani mosangko sa tumoy, karon pa silang kahunahuna paghimo og mga lagda?
Taghap-taghap ra diay tong nangagi nilang mga tigom?  Kontra-gusto ba diay ang pag-angkon nga dunay igong sukaranan pag-usbaw sa suholan sa Central Visayas?  Ulug-ulog ba lang diay ang pagpaminaw sa mga representante sa nagkalainlaing sektor nga uyon ug supak sa uminto?
Napugos na ba lang pagdalidali og umol og mga lagda kay kinahanglan nang mohukom mopagawas ba o dili og bag-ong wage order?

-o0o-

Haskang daghanang kahigayonan unta alang sa mga sakop sa RTWPB 7 pag-umol og mga lagda:  Niadto untang wa pa kasugdi ang lalis, o sa wa pa madeklarar ang "supervening condition" niadtong Hulyo; o samtang nagpaabot sa pagdason sa National Wages and Productivity Commission (NWPC) sa ilang deklarasyon; o samtang nagpaabot nga mapupos ang lugway sa publikasyon.
Apan ambot nganong wa ni nila himoa.  O nganong way nakatawag sa ilang atensiyon nga wa pa diay silay mga lagda.  O nganong wa gyoy nakapahinumdom nila nga mahimong gamiton ang samang mga lagda nga nigiya sa samang mga deliberasyon sa nangaging katuigan.

-o0o-

Ambot nganong nagpaugat lang gihapon ang mga sakop sa RTWPB 7 nga wa pa sila mauwahi sa pagtuki sa usbaw sa suholan.  May pipila pa gani nila nga namakak nga Oktubre na sa niaging tuig naluwatan ang kataposang wage order.  Ang rekord mismo sa NWPC nagbutyag nga nagsugod ang pagpatuman sa kataposang wage order sa Septiyembre 1, 2010.
Wa pay seguro may wage order na bang maluwatan sa sunod nilang tigom sa Agosto 31.  Kay nagsabot na ra bang daan nga mag-abot pag-usab sa Septiyembre 1.  Hinaot nga nahutdan na silag lusot sa dugang langay-langay.  Hinaot nga wa nay presscon nga tambongan si RTWPB 7 Chairman Exequiel Sarcauga ug wa nay party ug anibersaryo nga tambongan si Management Representative Charles Streegan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 26, 2011

Bakak sa sardinas


Sa makausa pa, gihatagan og dugang sukaranan ni DTI 7 Director Asteria Caberte ang kakuwang sa pagsalig sa mga konsumidor sa iyang buhatan:  Sama sa iyang gihimo sa nangaging mga buwan, nangugat na sab si Caberte nga way usbaw sa presyo sa sardinas.  Matod ni Caberte napamatud-an ni sa sinemana nga price monitoring sa ilang buhatan sa mga tindahan sa Sugbo ug Central Visayas.
Ang kasayuran nga gihatag ni Caberte nisukwahi sa pahibawo sa ilang ulohang buhatan.  Nga hagbay rang nipasidaan nga gawas nga mosaka ang presyo magnihit pa gyod ang suplay sa sardinas.  Gitumbok ang kataas sa presyo sa lata sa merkado sa kalibotan ug sa kanihit sa isdang "Tamban," nga maoy kasagarang himuong sardinas.

-o0o-

Labaw sa tanan, ug kadaghan na ni nahitabo, ang sulti ni Caberte nisukwahi sa aktuwal nga kasinatian sa mga konsumidor sa pagpamalit og sardinas ug uban nilang inadlaw nga panginahanglan.  Matod sa mga konsumidor tulo na ka semana nga nagsige og saka ang presyo sa sardinas.
Mga konsumidor nga nanawag sa "Arangkada" sa DYAB Abante Pa, Bisaya! nisumbong nga ang usbaw sa nagkalainlaing brands sa sardinas gikan sa P0.55 ngadto sa P0.85 matag lata.  Gisakitan na silang daan sa dakong uminto, apan mas nahugno sila nga ang buhatan sa gobyerno nga gitahasan pagpanalipod nila wa pa mahibawo sa usbaw.

-o0o-

Maayo tingaling ipasabot ni Caberte unsay sistema sa ilang sinemana nga price monitoring.  Mangadto ba gyod sila sa mga tindahan?  O manawag lang sa telepono?  O magpaabot lang nga i-fax o i-email ang listahan sa mga presyo nga hinimo ra sab sa mga tindahan nga ila untang bantayan?  Nganong nagkadako man ang haw-ang sa resulta sa price monitoring sa DTI ug sa aktuwal nga presyo sa mga tindahan?
Nipasigarbo pa si Caberte nga napugngan nila ang tinguha sa manufacturers pagpasaka sa presyo sa sardinas.  Sa kataposan namong pakisusi, ang bugtong napugngan ni Caberte, isip usa sa mga sakop sa regional wage board, mao ra gyod ang usbaw sa suholan.

-o0o-

Magpaabot pa ba ta og dugang ebidensiya sa way pupanagana nga pagbudhi sa DTI sa iyang mandato?  Kanus-a silang kataposang nakabadlong sa tikasan nga mga tindahan nga candy o kuwang gyod ang sukli?  Kanus-a sila kataposang nakapanalipod sa mga konsumidor gikan sa ilad ug lipat-lipat nga mga promo?
Panahon nang tangtangon si Caberte sa katungdanan.  Gipaundayonan ang iyang pagka salin sa niaging pamunoan nga wa mabantog sa ligdong nga pagserbisyo sa katawhan.  Ang pagluok ni Caberte sa interes sa mga mamumuo sa ilang mga deliberasyon sa wage board gamay ra kaayong atraso.  Kon itandi sa iyang kapakyas pagpanalipod sa batakang katungod sa katawhan nga mapanalipdan gikan sa gipaburot nga presyo sa mga palaliton ug sa ubang mga pangabuso sa patigayon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 25, 2011

Iwit na sab


Nauwahi nang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) sa patakda sa uminto sa minimum nga suholan karong tuiga.  Kini kon basehan ang ilang kalendaryo sa pag-usbaw sa suholan sa niaging tuig.  Sukwahi ni sa pangangkon sa mga sakop sa wage board nga mas sayo nga maluwatan ang bag-ong wage order karong tuiga.
Sa niaging tuig, nakaumol og wage order ang RTWPB 7, nga gipangulohan niadtong higayona ni kanhi Labor Regional Director Elias Cayanong, sa ikaduhang semana sa Agosto.  Na-publikar ang wage order sa Agosto 16.  Ug nakadawat nang mga mamumuo sa Sugbo, Bohol, Negros Oriental ug Siquijor sa uminto sa suholan sa Septiyembre 1.

-o0o-

Mas langay ang mga sakop sa RTWPB 7 karong tuiga.  Karon pang semanaha silang nakapatawag og public hearing alang sa usbaw sa suholan.  Kadudahan pa kon makaluwat ba og bag-ong wage order sa di pa matapos kining buwana.  Labawng kadudahan kon madawat na ba sa mga anak sa singot ang uminto sa suholan, kon duna man, sunod buwan.
May sukaranan ang kahadlok nga mahiagom og laing hugna sa kalangay ang naiwit nang daan nga uminto sa suholan, kon duna man, sa Central Visayas.  Kay ang mga sakop sa wage board wa magdali.  Gipakita nila sa makadaghan nang higayon nga wa nila isipa nga ingon ana ka-importante ug kadinalian ang pagpausbaw sa suholan.

-o0o-

Atubangan sa sibaw nga awhag sa uminto sa suholan sa kataposang semana sa Abril karong tuiga, gisuspenso sa RTWPB 7 ang sinemana nilang tigom kay nagpatawag og press conference silang Labor Regional Director Exequiel Sarcauga aron pagpahibawo sa ilang mga programa sa Adlaw sa Pamuo.
Wa pa gani mahuman ang public hearing niadtong Martes, nibiya si Charles Streegan, usa sa mga representante sa management, kay gipalabi ang pagsaulog sa anibersaryo sa iyang kompaniya.  Gikabalak-an nga di mapahigayon ang tigom sa RTWPB 7 karong adlawa kay palabihon ang pinirmahay og memorandum of agreement (MOA) uban ni Gobernador Gwen Garcia.

-o0o-

Tungod sa makauuwaw nga kalangay, nahug nga way kapuslanan ang pila ka buwan nga lalis tali sa labor ug management representatives sa "supervening condition."  Nga, ubos sa lagda sa wage board, kinahanglang ideklarar una masubli ang suholan nga wa pay usa ka tuig human naluwatan ang niaging wage order.
Apan human napugos ang mga representante sa gobyerno ug management pag-angkon sa "supervening condition," di na sila kasupak sa uminto sa suholan.  Gawas kon magpapating pag-angkon nga sila diay mga amaw ug way buot.  Nga di managana sa pag-usab-usab sa ilang baruganan.  Ug kay gilangay-langay man pag-ayo ang pagsubli sa suholan, ambot mosugot ba ang naghigwaos nga mga mamumuo nga hatagan og uminto nga mas gamay kay sa P18 nga mas sayo nga nauyonan nilang Cayanong ug kaubanan sa niaging tuig.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 24, 2011

Way mawili


Atubangan sa nagpabiling taas nga hilanat sa politika sa Malakanyang, ang pagkatangtang ni LTFRB Chairman Nelson Laluces di ikahibung.  Tawo siya ni Executive Secretary Jojo Ochoa, nga sikit ni Bise Presidente Jojo Binay, nga higpit nga kaatbang ni kanhi senador Mar Roxas, nga human natudlong transportation secretary mao nay bag-ong amo ni Laluces.
Wa say mawili niya.  Ang mas dakong atraso ni Laluces mao ang iyang kapakyas pagtarung sa LTFRB.  Human sa usa ka tuig nga pamunoan, gibiyaan ni Laluces ang LTFRB nga mao lang gihapon kamasulub-on nga buhatan--pataka lang og takda sa plitehan sa mga sakyanang pamasahero ug inutil sa pagsilot sa mga palusot ug binuang nga mga transaksiyon.

-o0o-

Usa sa mahinumdoman sa mga magbubuhis ni Laluces mao ang iyang pagyaka sa dakong eskandalo nga nabisto sa LTFRB sa Sugbo ug Central Visayas--ang pagpalusot sa kapin sa 2,000 ka kolorum nga taxi units.  Ang nakasikop sa anomaliya, si kanhi LTFRB 7 director Benjie Go, nagduda nga kakonsabo sa bentahuso nga taxi operators ang pipila ka dagkong opisyal sa LTFRB.
Sud sa pila ka buwan, si Go ray nagtikaw-tikaw pag-utingkay sa mga dokumento sa iyang buhatan nga nagmatuod nga way lehitimong mga prangkisa ang taxi units nga gitugotan sa iyang mga napulihan.  Dihang nagpalaban na si Go sa media, ayha pa nagpada si Laluces og mga imbestigador dinhi sa Sugbo pagtabang ni Go.

-o0o-

Nalabay na lang si Go sa Mindanao, wa pa gyod ipagawas ni Laluces ang resulta sa imbestigasyon.  Wa niya dasoni ang expose ni Go, way bisan usa ka opisyal sa LTFRB 7 nga nasilotan, way bisan usa ka operator nga nasakmitan og prangkisa ug, labaw sa tanan, ang kapin sa 2,000 ka kolorum padayong nagdagan, pinuhalan ang lehitimong taxi operators.
Gawas sa nangalisbong hugaw nga iyang gibiyaan sa LTFRB 7, unsa pa may ubang palusot nga gilingiw-lingiwan lang ni Laluces?  Tapolan ba lang?  O banga lang siya?  O talawan sab?  O kakonsabo gyod sa mga nagbinuang?

-o0o-

Laing gilangaw nga kabilin ni Laluces mao ang iyang pagpatigbabaw sa laksot nga tradisyon sa LTFRB--ang marka pataka nga pagtakda sa plitehan, nga gipasikad sa wiris-wiris sa papel inay sa tinarung nga konsultasyon, maong di makiangayon sa tanang hingtungdan, labi na sa mga pasahero nga maoy nadakdakan sa nangaging mga uminto sa plitehan nga kanunay gyong nasobrahan.
Labing klarong ebidensiya sa pataka sa LTFRB, kon nakalimot na silang Laluces ug ubang mga opisyal nga liwat niya, mao ang nahitabo dinhi sa Sugbo:  Ang bus operators nangolekta og plitehan nga mas ubos kay sa taripa nga giluwatan sa LTFRB.  Salamat sa drivers ug operators, nga inay mopahimus sa binuang sa LTFRB, nakakita sa mas dakong hulagway--nga ang naghinobrang plitehan di makapalambo, hinunoa makapasamot pag-ut-ot sa public transportation.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 23, 2011

        Krisis sa dugo

   

    Nitidlom og hangtod 50% ang gidaghanon sa blood donors human gihunong sa Department of Health (DOH) ang pagpanghatag og blood donation cards.  Mao ni akong napanid-an sa among Kapamilya Blood Donation Campaign matag tulo ka buwan.  Nga, mangahas ko pag-ingon, nakatabang pagdasig sa mga Sugbuanon ug mga molupyo sa kasilinganang mga lalawigan paghatag sa "gasa sa kinabuhi."
    Sa labing unang higayon, nilampos mi pagdungan sa bloodletting activities sa nagkalainlaing blood collection agencies.  Nga niadto nag-iyahay sa paglusad sa ilang kalihokan.  Gihangyo sab namo ang labing dagkong shopping malls sa Metro Cebu, nga maoy suroyanan sa bagang duot sa katawhan, sa pagpahuwam namo og luna alang sa lapad nga kalihokan.

-o0o-

    Labing malampuson nga Kapamilya Blood Donation Campaign pila ka tuig ang nilabay nakatigom og dul-an sa duha ka libo ka bags sa dugo sud lang sa usa ka adlaw nga kalihokan.  Nisalmot sa kalihokan ang Regional Blood Center (RBC) sa DOH, Philippine National Red Cross (PNRC), Regional Blood Coordinating Council (RBCC), Cebu City Medical Center (CCMC), Chong Hua Hospital (CHH), Perpetual Succor Hospital (PSH) ug Cebu Doctors University Hospital (CDUH).
    Nakatabang og dako ang kasayon rang tultulon sa venues nga naglakip sa SM City Cebu, Ayala Center, Gaisano Grand Fiesta Mall sa Tabunok, Talisay City, EMall, Gaisano Mactan sa Lapulapu City ug Super Metro ug Park Mall sa Mandaue City.

-o0o-

    Karon wa nay RBCC, di na sama ka-aktibo sa bloodletting ang bag-ong liderato sa CCMC, mas kuti nang mga lagda sa blood donation sa CDUH ug labihan nang punoa sa shopping malls nga wa na silay luna nga kapahuwaman namo.
    Apan ang labing dakong hinungdan sa kaluya sa blood donation mao ang pagsalikway sa RBC sa blood donation cards.  Kay nila pa gigamit sa panguwarta sa blood donors.  Nipasangil ang RBC nga nisaka ang gidaghanon sa hugaw nga dugo kay ang tuyo sa donors di na ang pagtabang sa mga nagkinahanglan og dugo kon dili ang pag-negosyo na sa ilang dugo.

-o0o-

    Pila man ka donors ang nag-negosyo sa blood donation cards?  Mayoriya ba o pipila lang?  Kon mayoriya ang nagbinuang nganong wa may nadakpan ni nakiha ang DOH?  Kon pipila lang ang nagpabadlong, nganong gi-angin man sa DOH ang tanan?
    Way makalalis sa argumento sa DOH nga lunsay ang paghatag og dugo kon di magpaabot og bawos.  Apan tungod sa kalisod sa sistema pagkuha og dugo, nga ang DOH ra say nag-umol, dakong insentibo alang sa donors nga may maggamit nga cards kon sila nay magkinahanglan og dugo.

Kon mangita ang RBC og ebidensiya sa kamapuslanon sa cards, mosugyot ming motan-aw lang sila sa PNRC, nga kanunayng mas daghan og dugo kay nila.  Kay gawas nga padayong nanghatag, wa pa gyoy expiry date ang PNRC blood donation cards.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 22, 2011

Hiktin nga panglantaw


Ang kakuwang sa transportasyon ining nasura, labi na sa labing hilit nga mga bahin sama sa bukiang barangay sa Balao sa Barili sa habagatan kasadpang bahin sa Sugbo, maoy labad sa ulo nga dugay nang gilimut-limotan sa gobyerno ug sa pribadong sektor.  Mahisgutan lang ang suliran kon dunay mahitabong aksidente, sama sa disgrasya sa trak sa basura sa munisipyo nga nipatay og 10 ug niangol og kapin sa 50 sa niaging semana.
Niawhag dayon ang rehiyonal nga buhatan sa DILG nga di na ipagamit ang mga trak sa basura sa LGUs.  Apan supakon ni sa lokal nga mga opisyal.  Kay gawas nga wa silay laing sakyanan, kinahanglan silang magpa-pogi sa mga botante.

-o0o-

Dihang naghatod mi og relief goods alang sa mga biktima sa bagyo sa amihanang Sugbo pila ka tuig nang nilabay, nakasugat mi og bus sa Dakbayan saBogo nga namungingi sa mga pasahero.  Nga hasta ang atubangan nga bahin sa sakyanan, apil nang samin sa drayber, gikapyotan.  Ang mga pasahero sa atubangan nay mosiyagit ngadto sa drayber pagliko sa wala o tuo, o pag-diretso.
Mas palaran pa ganing Bogo.  Sa mas gagmayng kalungsoran, mas lisod ang pagpangita og kasakyan.  Maong naandan na sa mga molupyo ang pagbaktas og pila ka kilometro.  Kon daghan ang magkadungan pagbiyahe, sama sa paghatod og minatay, manghuwam sila og sakyanan gikan sa mga opisyal sa barangay o munisipyo.

-o0o-

Ang bantang nga timaan sa kakuwang og sakyanan sa dagkong dakbayan ug kalungsoran mao ang habal-habal.  Motorsiklo nga way pagtugot nga mamasahero apan gilingiw-lingiwan sa lokal nga mga opisyal ug kapolisan kay way alternatibo.  Sa mas hilit nga mga lugar, sama sa Camotes, ang mga habal-habal gitawag og "skylab" kay may pako nga tabla sa luyo aron kalingkoran og dugang pasahero.
Maglisod paglusot ang balaodnon ni Kongresista Red Durano pag-legalisar sa habal-habal.  Kon madisgrasya ang mga pasahero, di kabayran sa insurance; bisan pugson ang mga habal-habal pagkuha og prangkisa, magpabiling peligro ang pagbiyahe sa duha lang ka ligid.

-o0o-

Di mapugos ang pribadong mga negosyante pagpadagan og mga sakyanang pamasahero sa hilit ug bukirang mga barangay kay gamay rang mga molupyo ug nihit ang kita.  Wa say igong sakyanan ang gobyerno nga mapakatap alang sa mas luwas nga biyahe.
Mahimo hinuong palapdan ang kadalanan sa hilit ug bukirang mga barangay.  Nga mosangpot sa mas sayon nga pagtumod sa mga abot sa mga molupyo.  Nga mopalambo sa ilang panginabuhi.  Nga mosangpot sa mas daghang biyahe gikan ug paingon sa bukid ug kamerkadohan.  Nga mahimong makapadani sa transport operators pagpadagan og mga sakyanan nga mas luwas kay sa namunginging bus sa Bogo, "skylab" sa Camotes ug trak sa basura sa Barili.

Apan tagsa rang politiko nga makakita og ingon ana kalayo sa unahan.  Kasagaran nila kutob ra sa tumoy sa ilang ilong.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 21, 2011

Kapamilya Relief Campaign


Tungod sa kadaghan sa mga hinabang nga natigom sa tibuok adlaw nga dinungan nga Kapamilya Relief Campaign sa ABS-CBN Broadcast Complex ug sa Fuente Osmeña Rotunda niadtong Biyernes, daghan kaayo ang sobra nga sinakong bugas, kinarton nga sardinas ug noodles, mga sinina ug mga gamit sa panimay.  Kini bisan nakapada na mi og pasiunang relief goods ngadto sa kapin sa 500 ka pamilya nga nawad-an sa ilang mga pinuy-anan sa Carreta ug Tejero sa Dakbayan sa Sugbo.
270 ang among napada sa Carreta ug 250 sa Tejero.  Matag pamilya nakadawat og tagduha ka kilong bugas, tulo ka latang sardinas, tulo ka putos nga noodles ug usa ka sako nga sinina ug mga gamit sa panimay.

-o0o-

Mas paspas nga naapud-apod ang mga hinabang tungod sa kadaghan sa mga boluntaryo nga nitabang pagdawat, pag-alsa, pag-repack ug paghakot sa donasyon sa manggihatagong mga Sugbuanon.  Mga boluntaryo sa Fuente nagsige og repack samtang nag-abut-abot ang mga hinabang.  Maong sa pagka hapon, nasugdan na paghakot sa sakyanan sa Carreta ang relief goods alang sa ilang mga molupyo.
Ang relief goods nga naapud-apod ngadto sa mga biktima sa sunog sa tulo ka sitio sa Tejero gikan sa ABS-CBN Complex, kansang boluntaryong mga tinun-an gikan sa Munisipyo sa Liloan mas unang naka-repack sa mga hinabang nga nagbaha sab human sa dakong sunog niadtong Miyerkules.

-o0o-

Ang dugang hinabang nga nagbaha sa booth sa Kapamilya Relief Campaign sa Fuente, salamat sa gipahuwam nga dakong trak sa ARA Cargo Forwarder, gihakot namo niadtong Biyernes sa gabii paingon sa ABS-CBN Complex sa Jagobiao, Dakbayan sa Mandaue.  Diin nangabot ang dugang mga boluntaryo, mga kawani sa Lexmark, aron pagtiwas sa repacking.
Sa akong pagsuwat ini, niabot na og kapin sa P220,000 ang cash donations nga among nadawat.  Ipamalit ni namo og dugang bugas, sardinas, noodles ug ubang dinaliang panginahanglan sa mga biktima.  Ang ikaduhang hugna sa hinabang among i-apud-apod karong semanaha.

-o0o-

Samtang nagpadayon ang radiothon sa DYAB Abante Pa, Bisaya! sa Kapamilya Relief Campaign niadtong Biyernes, daghang nanawag nga mga biktima sa uban pang katalagman nga nanghangyo nga maapil sab sila sa mga makadawat sa hinabang.  Apil sa nanawag mao ang mga molupyo sa Kumon, Bacayan, Dakbayan sa Sugbo, kansang mga panimay gi-anod sa baha niadtong Dominggo.
Among nahibaw-an gikan nilang Cebu City Councilor Alvin Dizon ug Bacayan Barangay Kapitan Armando Borces nga walo ka pamilya nga dunay kinatibuk-ang 47 ka mga sakop ang nawad-an og pinuy-anan ug nagtolda-tolda pa hangtod karon sa usa ka pribadong luna.  Amo silang gipasaligan nga hatdan sab sa natigom nga mga hinabang.
Di namo matabangan ang tanang biktima sa katalagman.  Apan kutob sa mahimo, kutob sa maabtan sa natigom nga mga hinabang, di namo pasagdan ang labing nagkinahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com