Arangkada of Leo Lastimosa for May 18, 2011

Paburot sa bugas

May Sugbuanong mga negosyante nga gilambigit sa dakong raket sa bugas sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  Gibanabana nga P1 bilyon ang naalkanse sa National Food Authority (NFA) sa private sector-financed (PSF) importation sa niaging tulo ka tuig.  Ang pagtugot sa karaang liderato sa gikahadlokang lapad nga rice smuggling maoy gibasol sa pagtumpi sa binilyon ka pesos nga utang sa NFA, nga laing patong sa bug-at nga palas-unon sa nabuktot nang mga konsumidor.

Giila nga taga Sugbo ang walo sa 18 ka negosyante nga gipasanginlang nikontrolar sa higanteng importasyon sa bugas humay:  Silang Radegonda Vallejo, Chevy Bacaltos, Edisa Cabuenas, Jugy Obando, Jerome Tan, Othoniel Acquiatan, Marivic Ventura ug Glenn Ernesto Pacana.

-o0o-

Ang findings sa audit sa NFA nidason sa pagduda nga gimaniobra ang pag-apud-apod sa import quotas ngadto sa mga negosyante sa Sugbo nga giduma sa lokal nga buhatan sa NFA niadtong 2009.  Napamatud-an nga pabur-pabor gyod diay ang paghatag sa priority cards ubos sa first-come, first-served basis ngadto sa pribadong mga kompaniya ug mga negosyante.
Duha ka tuig ang nilabay, labihang hugnoa sa mga negosyante og bugas sa Sugbo nga nangadlawon og adlawng Lunes pag-adto sa rehiyonal nga buhatan sa NFA sa Banilad, Cebu City aron makaapil sa taas nga linya dihang gipahibawo sila nga nahatag na ang tanang priority cards nianang pagka Biyernes pa.

-o0o-

Nasakpan sa audit sa NFA nga gawas nga pinili nang daan ang gipanghatagan sa priority cards giapil pa gyod ang pekeng mga kompaniya ug mga kooperatiba.  Nga gawas nga wa marehistro, nibayad og manager's checks nga nagsunod ang mga numero, timaan nga pulos kontrolado sa usa lang ka dakong sindikato.
Di pa gyod na mao.  Ang service fees nga gihatag sa pribadong importers sa bugas ngadto sa NFA giuli ra gihapon isip insentibo sa sayong pag-abot sa gikomprang bugas.  Bisan kon way sistema ang NFA pagsusi kanus-a nidunggo ang imported nga bugas ug kon nakaabot ba sa gitakdang mga higayon sa dakong panginahanglan.

-o0o-

Ang pribadong mga kompaniya ug mga negosyante wa pahamtangi sa naandang buhis sa importasyon sa bugas.  Sa labing uwahing kuwentada nikabat og P20 bilyones nga buhis sa importasyon ang nawa sa nasudnong panudlanan.  Nga bugtian unta sa pagdugang sa suplay sa bugas aron nga mapabiling ubos ang presyo alang sa mga kabos nga maoy kinabag-an sa mga konsumidor.
Apan ang NFA way kasayuran pila ka tonelada sa imported nga bugas ang niabot.  Labaw nang di kabuot sa presyo sa imported nga bugas.  Mao nga ang bugas nga baratong na-import kay way buhis gipaginansiyahan pag-ayo kay gipamaligya sa mas taas nga presyo sa commercial rice.

Sa grabeng kakawatan sa niaging pamunoan, hastang raket sa rice smugglers ilang giribalan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com